EU staat voor Herculestaak

De spanning loopt op. Er heerst nervositeit op de beurzen, in de Europese hoofdsteden, bij de ministers van Financiën van de Europese Unie, in het Duitse financiële centrum in Frankfurt en zelfs bij het hoofdkantoor van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) in Washington. Iedereen worstelt met dezelfde vraag: wat gebeurt er als een land failliet gaat, zelfs als het deel uitmaakt van de Europese Monetaire Unie? Kan de Europese Unie dit laten gebeuren? De Europese Unie kan Griekenland in ieder geval niet uit de eurozone zetten en het land aan zijn lot overlaten, hoewel de Grieken hun deelname aan de gemeenschappelijke munt te danken hebben aan verdraaide begrotingscijfers. Nu het IMF zich met de kwestie gaat bemoeien, is duidelijk dat het probleem verontrustende proporties aanneemt.

Het verwachte begrotingstekort van Griekenland voor dit jaar is bijgesteld van 6 naar 12,7 procent. Het IMF betwijfelt ten zeerste of dit percentage realistisch is. Is het in werkelijkheid niet veel hoger? Volgens de normen voor privépersonen zou Griekenland op dit moment al bankroet zijn, ondanks het feit dat het al zijn schulden is blijven inlossen. Dit komt door de enorme schulden die overheidsinstanties en ministeries hebben uitstaan in het bedrijfsleven. Naar verluidt bedragen deze meer dan 10 miljard euro (14 miljard dollar). Als deze bedragen zouden worden meegerekend, zou het Griekse begrotingstekort nog hoger uitvallen. Ondertussen heeft de Europese Unie geconstateerd dat de betalingstermijn van de Griekse regering gemiddeld 165 dagen bedraagt, en ook dat cijfer vertoont een stijgende lijn.

Financiële chaos kan politieke onrust veroorzaken

Binnen de Europese Unie is er ook een gebrek aan vertrouwen in de beloften van de Grieken. Griekenland heeft in het verleden maar al te vaak beterschap beloofd. In Berlijn en Brussel worstelen politici steeds meer met de vraag hoe de Grieken doeltreffend een helpende hand kan worden geboden. Het lijkt duidelijk dat de Europese Unie actie gaat ondernemen. De toekomst van de euro, en misschien zelfs die van Europa, staat immers op het spel. Als de Europese Unie een lidstaat failliet laat gaan, kan dit een kettingreactie teweegbrengen. Misschien kan Europa het zich veroorloven om een land bankroet te laten gaan, zoals de VS dat ook hebben gedaan toen California geruïneerd bleek.

Maar wat gebeurt er als meerdere Europese landen dit lot is beschoren? Eurosceptici hebben hiervoor al van begin af aan gewaarschuwd: dan stort de Europese gemeenschappelijke munt ineen. En dat is nog maar het begin. Wanneer overheidsobligaties, die als een veilige belegging werden beschouwd, ineens hun waarde verliezen, zullen de banken ook weer op hun grondvesten beginnen te schudden. Maar in dit geval zullen regeringen niet sterk genoeg blijken om de financiële instellingen te hulp te schieten. Niettemin is ook een faillissement van alleen Griekenland zowel in economisch en politiek opzicht al erg genoeg. Griekenland likt momenteel zijn wonden na gewelddadige demonstraties, en er kan politieke onrust ontstaan als het land in een financiële chaos terechtkomt.

Tot over zijn oren in de schulden

Wat moet er worden gedaan om deze Griekse tragedie tot een goed einde te brengen? Veel staatshoofden en regeringsleiders, onder wie Merkel, willen het IMF graag buiten de deur houden. Dit komt voornamelijk doordat zij vinden dat Europeanen hun valutaproblemen zelf moeten oplossen. Met hulp van buitenaf wordt het vertrouwen in de euro ondermijnd. De bondskanselier pleit in plaats daarvan voor de invoering van een instrument op Europees niveau dat lijkt op de maatregelen die bij het IMF al gangbaar zijn. Met andere woorden: geld wordt alleen beschikbaar gesteld als wordt voldaan aan strikte en vérstrekkende voorwaarden. Hiermee zou de soevereiniteit van een land aanzienlijk worden ingeperkt.

De Grieken moeten bijvoorbeeld misschien instemmen met de aanstelling van een begrotingsinspecteur of met gedwongen belastingverhoging, zodat met extra inkomsten een vooraf bepaald geldbedrag kan worden ingezameld. Niemand weet echter of dit toereikend is. Misschien komen deze maatregelen zelfs wel te laat. Griekenland zit tot over zijn oren in de schulden: het land heeft niet alleen geldelijke verplichtingen bij obligatiehouders, maar eerst en vooral bij buitenlandse bedrijven.

Een schuld van 2,7 miljard euro aan medicijnkosten

De meeste schulden houden verband met defensie. Maar niet alleen in die sector kunnen de Grieken hun rekeningen moeilijk voldoen. De openstaande betalingen in de gezondheidszorg zijn ook torenhoog. Een paar weken geleden heeft de Europese overkoepelende organisatie voor de farmaceutische industrie haar leden op de hoogte gebracht van de ontstellende betalingsachterstand waarmee Griekse overheidsinstellingen te kampen hebben. De organisatie stelt dat Griekenland eind 2008 een bedrag van 2,7 miljard euro aan rekeningen voor geneesmiddelen had openstaan.

"We zijn volledig aan de Grieken overgeleverd," aldus een Berlijnse lobbyist in de farmaceutische sector, "want we kunnen leveringen niet zomaar stopzetten. Er hangen namelijk mensenlevens van af. Geneesmiddelen zijn geen auto's. We kunnen niet zomaar zeggen: als u niet betaalt, leveren wij ons product niet."

Sanering

Draconische maatregelen

"Brussel wilde draconische maatregelen, George Papandreou heeft ze genomen", aldus de Griekse krant To Vima. “In een toespraak 14 december die gericht was tot de sociale partners heeft de Griekse premier tachtig maatregelen aangekondigd om de economie van het land te saneren en een faillissement te voorkomen. De bedoeling is om tegen 2013 het begrotingstekort terug te dringen van 12,7 % naar 3% van het BNP. Om deze doelstelling te halen, schroomt hij niet om drastische maatregelen te nemen: bevriezing van de salarissen, een rem op indienstnemingen, en de oprichting van een speciale politie-eenheid om belastingfraude en corruptie op te sporen, de twee grote plagen van het land”.

Maar “na de paniekgolf die door de internationale markten teweeg is gebracht, is de druk niet afgenomen”, waarschuwt het dagblad. “Inspecteurs van het IMF zijn begin deze week naar Athene gekomen, en ook een team kredietbeoordelaars van Moody’s. Maar de grootste druk komt ongetwijfeld van de oppositie en de publieke opinie. George Papandreou vergadert vandaag met de grootste politieke partijen en de president over de economie van het land, maar de meningsverschillen hebben niet op zich laten wachten. De ontevredenheid zal waarschijnlijk op straat merkbaar zijn. Een algemene staking binnen de overheidsdiensten staat gepland op 17 december, en naar verwachting zullen hier zeer veel mensen aan meedoen”.