Kies een taal
Ze hebben hun atelier "Limo" genoemd. Dat is geen afkorting voor "limonade" en ook niet voor "limousine". Nee, limo betekent "grens" in Esperanto. De fascinatie voor deze grens reikt veel verder dan de talen die erdoor worden gescheiden. Drijvende krachten achter dit Atelier Limo zijn twee jonge Fransmannen, Simon Brunel en Nicolas Pannetier, die sindsdien in Berlijn wonen. Dat is beslist geen toeval, de thematiek van de grens is in de Duitse hoofdstad immers alom tegenwoordig. De twee voormalige studenten architectuur hebben net hun documentaire "De binnengrens" ("La Frontière intérieure") voltooid.
Een reis langs het voormalige IJzeren Gordijn, van de Oostzee naar de Adriatische Zee, waarin we mensen ontmoeten die voor het leven getekend zijn door deze grens, die inmiddels al niet meer bestaat. Olaf, Zbigniew, Vaclav en Vanda kennen elkaar niet, maar hebben allemaal hun eigen verhaal over deze grens die verbindt, isoleert, verwoest en weer opbouwt. Tijdens de zomer is deze serie van zeven portretten op 40 verschillende locaties langs deze grens te zien. Om met elkaar te discussiëren en van elkaar te leren, en zelfs een stuk verder te gaan dan over een eenvoudige demarcatielijn.
Met de voorstelling van "De Binnengrens" langs het voormalige IJzeren Gordijn, deze zomer, keert jullie film terug naar de plekken waar hij werd opgenomen. Hoe zijn jullie op het idee voor dit project gekomen?
We waren in Graz, Oostenrijk, op het moment dat de voormalige Oostbloklanden toetraden tot de Europese Unie en wij wilden weten hoe dat in de praktijk in zijn werk zou gaan. Daarom hebben we als afstudeerscriptie voor onze studie architectuur het project van een databank over deze grens gepresenteerd. We vertrokken vanaf de Oostzee en waren drie maanden onderweg, via de Duits-Poolse grens tot aan de Adriatische Zee tussen Slovenië en Italië. Het doel van deze eerste etappe was om geluid, beelden en impressies te verzamelen, steeds volgens hetzelfde stramien, over de 238 punten die we langs deze grens bezochten. Er waren dagen bij dat we wel 4 tot 5 keer op een dag de grens overstaken.
Hoe wordt een afstudeeropdracht voor architectuur een film ?
Ons project was inderdaad wel origineel, maar is goed ontvangen. We hebben vervolgens filmmaakster en antropologe Barbara Keifenheim ontmoet, die ons motiveerde om deze film te maken. We hebben er daarom ook voor gekozen om van dit principe uit te gaan: een stuk grens - een locatie - een persoon. We hebben zeven personen uitgekozen die we tijdens onze eerste reis hadden ontmoet en we hebben ze opnieuw opgezocht. In november 2007 is alles een beetje in een stroomversnelling geraakt toen we te horen kregen dat de grensposten een maand later met de grond gelijk gemaakt zouden worden. We wilden op dat moment ter plekke zijn.
Ook al toont de film zeven portretten, toch blijft de grens zelf de hoofdrol spelen. Wat is er zo fascinerend aan die grens ?
De grens is iets zichtbaars en tegelijkertijd onzichtbaar. We kunnen alleen maar een persoonlijke definitie van de grens geven en volgens ons gaat het om een plek van de paradox. Van scheiding en ontmoeting. Het is een fantasieruimte waarin de rangorde in de war raakt : het is een lijn die een scheiding teweeg brengt, tussen twee steden, twee landen en, in het geval van het IJzeren Gordijn, tussen twee ideologische blokken.
Dankzij jullie film kunnen toeschouwers een aantal landen doorkruisen maar de voornaamste taal in de film blijft het Duits. Hoe verliep de communicatie met de zeven personages ?
Om te zorgen dat de getuigenissen authentiek bleven, wilden we er geen tolk bij. Op één keer na, toen de dochter van de bewaker van het Hongaars museum zijn woorden vertaalde, maar dat leverde ook prachtige scènes op. We hebben ons dus moeten concentreren op personen met wie we konden communiceren. Toch leidde dat soms ook tot vreemde scènes, zoals bij de Poolse winkelier die veel handgebaren gebruikte om zich uit te drukken.
Jullie vertrekken nu om deze film op 40 plekken langs deze grens te laten zien. Wat verwachten jullie van deze voorstellingen ?
De film op zich heeft al een roeping, namelijk om terug te keren naar de plaatsen waar hij is opgenomen. Daarom gaan we nu in omgekeerde richting reizen en beginnen in juli in Koper, Slovenië. In oktober zijn we dan in Polen. Het doel, zelfs op onze bescheiden schaal, is mensen tot denken aan te zetten. Ook al zijn de grenzen sindsdien open, toch is het in Europa nog lang geen rozengeur, maneschijn. Er zijn nog steeds zaken die verborgen blijven en onderwerpen die besproken dienen te worden. In sommige opzichten provoceert de film, gooit de knuppel in het hoenderhok, dus we hopen op veel verschillende reacties en we weten dat we daar soms risico mee lopen. We willen vooral de dialoog op gang brengen en we hopen dat deze film daartoe kan bijdragen.
Sébastien Vannier
