Kies een taal
Op deze zaterdag 's morgens om half zeven stroomt een groep roezemoezende kinderen de Koranschool van Tsingani binnen. Terwijl de muffe geur van de nacht plaatsmaakt voor het aroma van een ontwakende vegetatie, zitten meisjes en jongens opeengepakt in een gebouw van grof cement. Een onderwijzeres met een tak in de hand slaat op het bord om de kinderen tot stilte te manen. Vervolgens begint de kinderschare, in de leeftijd tussen school en crèche, Koranverzen op te dreunen. Boven hen, in een duidelijk serieuzer atmosfeer, bestuderen jongeren de heilige tekst met een andere leraar. Jongens en meisjes krijgen apart les.
En zo gaat het elke dag in Mayotte, dat sinds 31 maart het 101ste Franse departement vormt. Dit eiland in de Indische Oceaan beweert, vooral sinds het in 1975 weigerde onafhankelijk te worden, dat islam en Republiek samengaan. Voor sommigen is het een tegenstrijdigheid maar de volgende cijfers laten geen ruimte voor twijfel: 90 procent van de 200.000 inwoners is moslim en 95 procent van de kiezers heeft in 2009 ja gezegd tegen Mayotte als Frans departement waardoor zij volwaardige Franse burgers werden.
"Net als westerlingen nemen wij nu maîtresses"
Terwijl in het moederland een debat is losgebarsten over islam en de scheiding van kerk en staat (laïcité), begrijpt Adinani Zoubert, 72 jaar, werkelijk niet waarom beide onverenigbaar zouden zijn: "Het spreekt vanzelf dat wij een seculiere staat zijn, maar dat garandeert nu juist de vrijheid van godsdienst. We hoeven niet in een islamitische republiek te leven om onze godsdienst te beoefenen." Zoubert, bestuurder van de Moslimraad van Mayotte, onderwijst zijn geloof elke middag na schooltijd aan kinderen van 6 tot 15 jaar. Hij was er ook groot voorstander van dat het eiland werd omgevormd tot een Frans departement. "Het was mijn doel, mijn strijd, dat Mayotte integraal deel zou uitmaken van Frankrijk. Daar heb ik veertig jaar van gedroomd."
Om deze status te verkrijgen, heeft de bevolking goed- of kwaadschiks compromissen tussen Koran en burgerlijk wetboek aanvaard. Eenzijdige verstoting is voortaan verboden en de minimumleeftijd waarop mensen mogen trouwen, is op 18 jaar gebracht. Sinds 2003 is polygamie afgeschaft, hoewel de daarvóór aangegane meervoudige verbintenissen geldig zijn gebleven. "Net als jullie westerlingen gaan wij nu maîtresses nemen", kreeg prefect Hubert Derache ooit als repliek, met een typisch Franse humor. In deze matriarchale maatschappij zijn de nieuwe regels over het algemeen geaccepteerd. Maar de organisaties die opkomen voor vrouwen, hebben nog een harde strijd te voeren om volledig gelijke rechten te krijgen.
Om wat Franser te worden, doen de inwoners van Mayotte sinds 2010 niet langer een beroep op de kadi. Een kadi was rechter, notaris en bemiddelaar op sociaal gebied en deed uitspraak in geschillen op basis van islamitische voorschriften en het gewoonterecht. De kadirechtspraak dateert op deze eilanden uit de veertiende eeuw en werd in 1841 door Frankrijk erkend, op het moment dat dit land de Comoren annexeerde. Deze erkenning als lokaal gebruik werd nog eens bevestigd in 1939 en 1964.
De kadi wordt langzamerhand meer een traditie dan een autoriteit. Steeds vaker laten de eilandbewoners hun huwelijk in het gemeentehuis bevestigen, leggen zij hun geschillen voor aan een rechter van de staat en regelen zij hun erfrechtelijke aangelegenheden bij de notaris.
De inwoners van Mayotte, soennieten met een vleugje animisme, zijn georganiseerd in dynamische verenigingen en hangen een gematigde lezing van de Koran aan. Vandaar de irritatie van Abdoulatifou Aly, onafhankelijke afgevaardigde van Mayotte en enige moslim in de Nationale Assemblee, over het debat dat in het moederland woedt. "Onze godsdienst levert geen kritiek op de Republiek, al zie ik heus wel dat sommige personen in de voorsteden haar als wapen tegen het Westen willen gebruiken." Als we de politicus mogen geloven, zou het islamitische Mayotte juist bewondering voor Frankrijk hebben. "De waarden van de Republiek hebben hier meer betekenis dan in het moederland. Hier krijgen zij namelijk hun universele dimensie doordat blijkt dat zij ruimte kunnen bieden aan verschillen."
Gynecologen: meer problemen in Marseille dan in Mayotte
Zijn betoog wordt onderstreept door Hubert Derache: "Wij hebben hier een islam die heel goed past binnen de Republiek. Er is grote weerstand tegen elke vorm van radicalisering. Zo is de antiboerkawetheel goed ontvangen." Volgens hem draagt een twintigtal vrouwen de hidjab en de salafisten uit de naburige Comoren of het Europese moederland zijn tot nu toe uit de 285 moskeeën in Mayotte geweerd.
Een bevestiging van deze gematigde levenshouding lijkt te komen uit het ziekenhuis van Mamoudzou, waar Abdou Madi gynaecoloog en hoofd van de kraamafdeling is. "Hier heb ik nooit problemen gehad als ik een vrouw wilde onderzoeken, in tegenstelling tot in Marseille", verzekert hij. De verloskundigen van zijn afdeling vertellen echter dat polygamie nog springlevend is, wat onbekommerd door jonge moeders wordt erkend. Er is nog een lange weg te gaan voordat de wet de zeden verandert.
Mouhtar Rachidi, 66 jaar en sinds 2001 imam van de moskee in M'Tsapéré, is het niet eens met de gedachte dat er een volmaakte harmonie tussen islam en Republiek bestaat. Net als andere religieuze autoriteiten was hij geen voorstander van de omvorming tot Frans departement. Hij ergert zich aan de concessies die zijn medeburgers onophoudelijk in naam van hun Franse burgerschap doen en wijst erop dat lokale oelama's bij sommige van deze concessies hun bedenkingen hebben uitgesproken. "De laïcité verontrust me niet zolang ik mijn religie kan praktiseren", legt hij uit. "Wat mij irriteert, is dat men hindernissen wil opwerpen. We kunnen de Koran niet veranderen. Het is een godslastering om het erfrecht dat God heeft vastgesteld, te wijzigen. Daarmee zeg je namelijk dat God zich heeft vergist."
"Sommige regels van de Republiek moeten we zonder discussie toepassen", stelt ook Adinani Zoubert. "Andere zijn wel een discussie waard. Wij hebben onze eigen gebruiken. Je kunt de oproep tot gebed van de muezzin niet verbieden. In Parijs ga ik ook niet eisen dat de kerkklokken niet langer worden geluid omdat ik me daaraan stoor."
