Kies een taal
Op dit moment heeft alleen de goederenmarkt een relatief volwassen status bereikt. Maar het slechten van de handelsbarrières betekent niet dat alles koek en ei is, omdat er voortdurend nieuwe producten worden gemaakt als reactie op innovaties en trendwijzigingen. Er blijken voortdurend nieuwe belemmeringen op te doemen in de vorm van vergunningspraktijken of nationale regelgeving op technologisch en administratief gebied. Die maken het leven moeilijk voor fabrikanten en beroven de consument van een ruimere keuze. Om de mogelijkheden van de gemeenschappelijke markt volledig te benutten, hebben we betere standaardisatie, logistiek, vervoer en bescherming van auteursrechten nodig. Als voorbeeld hoeven we alleen maar de nationale spoorwegen in de EU te noemen. Zij exploiteren verschillende seinsystemen waardoor het lastig is hun materieel in andere landen te laten rijden. Vrachtdocumenten zijn ongelijk en dat geldt ook voor het octrooirecht.
Slecht 2,3% van de Europeanen wonen in een ander land
Arbeidsmobiliteit is nog steeds een illusie. Ieder jaar trouwen 350.000 Europeanen met een EU-burger van een andere lidstaat. Ieder jaar gaan 180.000 studenten in het kader van het Erasmus-programma in een ander land wonen, waar ze wellicht nog langer zullen verblijven, op zoek naar werk. Toch zijn er tal van obstakels die het leven in de EU moeilijk maken. De gemeenschappelijke markt is een ingewikkelde constructie, en dat niet alleen vanwege de voor de hand liggende barrières qua cultuur, taal, huisvesting of familieaangelegenheden. Er zijn ook allerlei juridische hordes te nemen.
Voor een groot deel van de Europese samenlevingen betekent arbeidsimmigratie lagere lonen en banenverlies voor medeburgers. Bovendien komt de welvaartsstaat onder druk te staan. Niettemin blijft arbeidsmobiliteit binnen Europa een zeer schaars artikel. Slechts 2,3 procent van de Europeanen woont in een ander land dan waaruit zij oorspronkelijk afkomstig zijn. Willen we dit werkelijk veranderen, dan moeten de verzekeringsstelsels of de rechten van werknemers op elkaar worden afgestemd, pensioenprivileges worden overgedragen en buitenlandse beroepskwalificaties volledige erkenning krijgen.
De EU heeft de kleine ondernemer niet veel te bieden
Ziektekosten verzekeren, schulden innen van een partner in een andere lidstaat of de bureaucratische nachtmerrie en de juridische moeilijkheden waarin je verzeilt raakt als je je auto elders wilt registreren, het zijn slechts de simpelste voorbeelden van de problemen en tekortkomingen waarop je kunt stuiten. Momenteel moet de auto op de nieuwe locatie opnieuw worden geregistreerd en moet de lokale belasting opnieuw worden betaald. Ook de autofabrikanten dienen aan allerhande technologische eisen te voldoen. Waarom veranderen van bankrekening binnen de EU moeilijker moet zijn dan veranderen van mobiele-telefoonaanbieder, is niet duidelijk.
De gemiddelde Europese onderneming is klein: negen van de tien bedrijven hebben minder dan tien mensen in dienst. In de EU zijn twintig miljoen van zulke bedrijven, die de ruggengraat van de Europese economie vormen. Voor hen zou een echt gemeenschappelijke markt belangrijk zijn om zich verder te ontwikkelen, maar op dit moment heeft de EU hun niet veel te bieden. Slechts acht procent opereert internationaal en niet meer dan vijf procent heeft vestigingen in het buitenland.
Pleitbezorgers van integratie roeien tegen de stroom in
De technologische revolutie heeft sectoren gecreëerd die nog niet bestonden toen het idee van een gemeenschappelijke markt in zwang begon te raken, zoals elektronische handel of de milieu-industrie. Ook wat dit betreft ontbreekt het de EU echter aan verstandige regelgeving. Europa heeft één munt, maar de markt voor elektronisch betalen en factureren blijft verdeeld, waarbij de scheidslijnen langs de nationale grenzen lopen.
De gemeenschappelijke markt zal geen succes worden als de voordelen ervan niet door de miljoenen EU-burgers worden opgemerkt. En die burgers zijn gefrustreerd omdat zij de voordelen als vanzelfsprekend beschouwen en hun aandacht op de gebreken richten. Daarom is het klimaat in Europa nu minder gunstig voor integratie dan in de beginjaren van de EU, en dat zal in de nabije toekomst zo blijven.
Door de financiële crisis is het vertrouwen in het zelfcorrigerende vermogen van de markt ernstig geschaad. Vandaag de dag vinden veel mensen de markt onethisch, omdat hij onaanvaardbare ongelijkheid bewerkstelligt, en ineffectief, omdat de financiële sector zich zo heeft kunnen verrijken, terwijl de bijdrage van die sector aan de economische ontwikkeling steeds meer ter discussie komt te staan. De ‘gemeenschappelijke markt’ behoort dan ook beter te reageren op de angsten en bezwaren die door de crisis zijn versterkt. De pleitbezorgers van integratie moeten met overtuigender plannen komen. Momenteel roeien ze tegen de stroom in. Als we ‘hervormingsmoeheid’ willen vermijden, is samenwerking tussen de lidstaten en de EU-instellingen essentieel; al zijn ze in het belang van iedere lidstaat, hervormingen worden door de publieke opinie beschouwd als een uitkomst van het streven naar een gemeenschappelijke markt. Globalisering en de opkomst van nieuwe economische mogendheden zijn niet veroorzaakt door Europese integratie, maar een sterkere gemeenschappelijke markt is wel het beste antwoord op de globalisering en een manier om de economische belangen van de Europeanen te behartigen. Dat is veel effectiever dan desintegratie en gerichtheid op nationale instrumenten.
Spanningen tussen marktintegratie en sociale doelen
Het valt niet te ontkennen dat de markt, althans tijdelijk, winnaars en verliezers creëert en dat de lidstaten die verliezers op allerlei manieren via sociale voorzieningen proberen te ondersteunen. Maar een herverdeling van inkomsten zal de spanningen tussen marktintegratie en sociale doelen niet opheffen.
Gezien de eclatante verschillen in de aanpak van de diverse lidstaten en de macht van belangengroepen die sceptisch tegenover nauwere integratie staan, is het zaak compromissen te sluiten. Mario Monti, auteur van Een nieuwe strategie voor een eengemaakte markt, een rapport dat hij in opdracht van José Manuel Barroso heeft opgesteld, lijkt te geloven dat de nieuwe lidstaten een speciale rol kunnen vervullen bij het zoeken naar en uitwerken van zulke compromissen. Zij hebben meer te winnen als de integratie min of meer soepel blijft verlopen en meer te verliezen als er van vertraging of achteruitgang sprake is.
Zoals gezegd, Barroso heeft het startschot voor het rapport gegeven en Monti heeft het geschreven. Het bevat specifieke aanbevelingen over wat er in de Europese machinerie moet worden gewijzigd en hoe dat moet gebeuren. Welke aanbevelingen wet zullen worden en binnen welke termijn, is een heel ander verhaal. De potentiële voordelen van een gemeenschappelijke markt zijn enorm, maar dat legt nauwelijks enig gewicht in de schaal.
