Kies een taal
Tijdens de kredietcrisis is het vertrouwen van de IJslanders in de politiek tot een absoluut dieptepunt gedaald. Niet alleen ten aanzien van politici, maar ook ten aanzien van banken koesteren de burgers grote achterdocht. En nog steeds zit het vertrouwen op een historisch laag niveau. Vorig jaar gaf slechts 10,5 procent van de IJslanders aan "een groot vertrouwen" te hebben in de Althing, het IJslandse parlement. Velen hebben het gevoel verraden te zijn.
Dat is dan ook de reden dat transparantie de basis moet vormen van de nieuwe grondwet die het land momenteel aan het opstellen is. Sinds april publiceert de wetgevende vergadering van de Althing iedere week de grote lijnen van het project op haar website. En iedereen wordt opgeroepen hierover zijn mening te geven via de website of sociale netwerken.
De wetgevende vergadering is aanwezig op Facebook en Twitter, en plaatst regelmatig video's op YouTube. Haar vergaderingen zijn bovendien open voor publiek en worden rechtstreeks uitgezonden op haar website en op Facebook.
Meer dan de helft van de bewoners zit op Facebook
Het principe van 'crowdsourcing', waarbij een niet-gedefinieerde groep personen – in het bijzonder op internet – om haar mening wordt gevraagd, kent de laatste tijd een groot succes. Maar dat deze techniek nu ook bij het opstellen van een nieuwe grondwet wordt toegepast, is voor het eerst. Op Facebook waren over de hele wereld enthousiaste reacties te horen.
Dat IJsland slechts zo’n 320.000 zielen telt, heeft voordelen in termen van flexibiliteit. Meer dan de helft van de inwoners heeft een account op Facebook en degenen die dat niet hebben, kunnen meediscussiëren op de website van de wetgevende vergadering.
Het risico van een dergelijk project van directe democratie is dat slechts een handjevol fanatiekelingen hieraan zal deelnemen. Maar zo functioneert een democratie nu eenmaal: wie zijn mond niet opendoet, wordt niet gehoord.
Niettemin heeft het merendeel van de inwoners de mogelijkheid om aan de discussie deel te nemen: volgens de statistieken van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) heeft meer dan tachtig procent van de IJslandse huishoudens de beschikking over een ADSL-verbinding. De ontwerpgrondwet moet bovendien eerst nog via een referendum worden goedgekeurd voordat deze in werking kan treden.
Er is dus een veel grotere kans dat de burgers zich in deze nieuwe grondwet zullen vinden, in vergelijking met de huidige grondwet die haastig in elkaar is geflanst. Toen de IJslanders in 1944 hun onafhankelijkheid van Denemarken uitriepen, hebben ze de Deense grondwet op een paar details na namelijk volledig overgenomen.
Strenge richtlijnen om de natuur te beschermen
Maar deze keer zijn de veranderingen ingrijpender. De nieuwe ontwerpgrondwet bevat strenge richtlijnen op het gebied van de bescherming van de natuur en de gemeenschappelijke hulpbronnen van het land. Daarnaast wordt de nadruk gelegd op de rechten van toekomstige generaties, wat waarschijnlijk een unicum is voor een grondwet.
Maar we kunnen dit ook interpreteren als een reactie op de schade die de Amerikaanse aluminiumproducent Alcoa aan het IJslandse milieu heeft toegebracht. Tijdens de bouw van de gigantische waterkrachtcentrale van Kárahnjúkar in 2006 is een groot natuurgebied ten noorden van Vatnajökull verwoest. Voordat de werkzaamheden van start gingen, gingen vijftigduizend IJslanders de straat op om te demonstreren.
Sinds die gebeurtenis heeft de IJslandse bevolking helaas nog vele malen haar stem moeten laten horen. Maar we kunnen de kredietcrisis ook aangrijpen als een kans om een nieuwe start te maken. Beetje bij beetje laten de IJslanders hun verleden achter zich. En wat zich nu op Facebook afspeelt, is niets anders dan een nieuwe grondwet voor een nieuw land. Om met een schone lei verder te kunnen gaan.
