Kies een taal
De recente uitbarsting van onafhankelijkheidsstreven in Catalonië heeft me vervuld met een mengeling van vrees en verwarring. Misschien dat ik daarom bijna had besloten om er niet over te schrijven, maar wellicht komt het ook doordat ik denk dat er tussen mij en de lezers van deze column een zekere affiniteit bestaat en dat wat ik heb te zeggen vooral gezegd moet worden tegen mensen die er een andere mening op nahouden. De explosie viel echter samen met de publicatie van mijn laatste roman [Las leyes de la frontera, red.] en in de interviews rond de promotie van het boek werd me naar mijn mening over dit onderwerp gevraagd. Hierbij, in grote lijnen, het antwoord dat ik op die vragen gaf.
Ik begrijp dat sommige mensen boos en wanhopig zijn. En ik begrijp ook dat die boosheid en die wanhoop ertoe leiden dat men denkt dat het niet slechter kan worden dan het nu is en dat we ons beter in het avontuur kunnen storten dan opgesloten blijven in deze uitzichtloze impasse. In dit licht kan ik alleen maar een zekerheid en een bekentenis afgeven.
Onbekend terrein
De zekerheid is dat we niet alleen slechter maar zelfs veel slechter af zullen zijn dan nu (feitelijk zijn we dat bijna altijd geweest). En de bekentenis is dat ik van avontuur houdt, maar alleen in boeken en in films, niet in de politiek. Als het om politiek gaat, ben ik een fel voorstander van intense, dodelijke saaiheid, naar voorbeeld van Zwitserland of op zijn minst Scandinavië (en van het saaist mogelijke politieke systeem, de democratie). Zozeer zelfs dat de haren me te berge rijzen als ik Arthur Mas [regionale regeringsleider, red.] hoor verklaren dat de onafhankelijkheid tegemoet gaan betekent dat we ‘onbekend terrein’ gaan betreden.
Schrijvers en wetenschappers hebben de plicht om onbekend terrein te betreden, om zo diep mogelijk door te dringen tot het Onbekende om iets nieuws te ontdekken, zoals Baudelaire zei. Voor politici zou dat echter verboden moeten zijn. Als een schrijver bij het betreden van onbekend terrein in de afgrond stort, gebeurt er verder niets, want hij is de enige die naar beneden stort. Maar als een politicus in de afgrond stort, gaan wij er met zijn allen achteraan (en de afgrond is de afgrond van de geschiedenis). Misschien moet ik hier voor alle duidelijkheid nog aan toevoegen dat ik noch nationalist noch voorstander van onafhankelijkheid ben.
Links en nationalisme zijn onverenigbaar
Dat is zo ongeveer mijn antwoord. Mijn verbazing is sindsdien alleen maar toegenomen. Het verbaasde me dat mensen me complimenteerden, omdat ik de moed had gehad te zeggen wat ik heb gezegd. Het verbaasde me dat een Catalaanse historica me eraan herinnerde dat Pierre Vilar [Franse historicus gespecialiseerd in de geschiedenis van Catalonië, red.] de term unanimisme had bedacht om te refereren aan momenten in de samenleving waarop door angst alle afwijkende meningen het zwijgen wordt opgelegd en een illusie van unanimiteit wordt gecreëerd, en ze me bekende dat zij niet in het openbaar durfde te zeggen dat ze het oneens is met die onafhankelijkheidskoorts.
Het verbaasde me dat er nog altijd pummels zijn die niet begrijpen dat links en nationalisme - Spanje met het Spaanse nationalisme voorop - vandaag de dag onverenigbaar zijn, en nog grotere pummels die niet inzien dat het Catalaanse nationalisme, met maar weinig aanhangers, één ding is en de Catalaanse taal, die van ons allemaal is, iets heel anders, en dat we op die manier een gemeenschappelijk goed weggeven aan de nationalisten.
Ik verbaas me over de ontsteltenis die José Manuel Lara [voorzitter uitgeversgroep Planeta, red.] heeft gewekt met zijn opmerking dat Planeta zal vertrekken als Catalonië onafhankelijk wordt en over de bewering van de secretaris-generaal van de Esquerra Republicana de Catalunya [onafhankelijke linkse partij, red] dat een onafhankelijk Catalonië tweetalig zal zijn, terwijl degenen die onafhankelijkheid nastreven juist altijd hebben gezegd dat tweetaligheid leidt tot het uitsterven van het Catalaans.
Dwaas en lafhartig
Ik verbaas me over het genie van Artur Mas, die er van de ene op de andere dag in is geslaagd te zorgen dat Catalonië niet langer hem de schuld geeft van alle kwaad maar de schuld op Spanje schuift. Het verbaast (en vervult me met afschuw) dat een oud-voorzitter van de regionale regering van Extremadura zegt dat Extremadurezen die in Catalonië wonen teruggestuurd zouden moeten worden naar Extremadura, alsof we hebben gewonnen, en het verbaast me (en vervult me met afschuw) dat de Catalaanse regeringsleider, wiens taak het is wetten te maken en erop toe te zien dat die worden nageleefd, zegt dat hij de wet aan zijn laars zal lappen.
In dit licht verbaast het me al minder dat een schrijver zo ongeveer oproept tot gewapend verzet of dat een politicus [Alejo Vidal Quadras, Europarlementariër van de Partido Popular, red.] vraagt om ingrijpen door de Guardia civil in Catalonië. Wat me echter nog het meest verbaast, is dat op het eerste gezicht verstandige mensen volhouden dat de afscheiding van Catalonië vriendschappelijk en zonder trauma's zal verlopen, en dat vrijwel iedereen het onmogelijk acht dat de situatie ontaardt in geweld. Mijn hemel, heeft de geschiedenis ons dan nog steeds niet geleerd dat niets ooit onmogelijk is en dat grote veranderingen vrijwel altijd op leven en dood zijn bevochten? Zijn we dan opnieuw zo dwaas en lafhartig dat we niet in staat zijn deze puinhoop op een beschaafde manier in goede banen te leiden?
