Kies een taal
Toen die dwaze Scandinavische satirici de Nobelprijs voor de vrede aan de Europese Unie toekenden, kregen ze iedereen aan het lachen door de EU-inzet voor “verzoening, democratie en mensenrechten” te prijzen. Die eervolle woorden van de Nobelcommissie waren natuurlijk flauwekul, anders hadden bezorgde Eurocommissarissen wel al veel eerder het tirannieke overheidsbeleid en de opkomst van het neonazisme in Griekenland veroordeeld.
De EU hekelt de bedreiging van de vrijheid van meningsuiting in het Hongarije van Viktor Orbán op alle fronten. Europese politici maken zich terecht zorgen over het lot van onafhankelijke instellingen die het demagogische regime maar lastig vindt. Zij zien het fascistische element in het gedrag van het nieuwe Hongaarse rechts dat getuigt van antisemitische en anti-Roma gevoelens, en de bereidheid de wraakzuchtige fantasie toe te laten dat Hongarije het grondgebied kan terugwinnen dat het land na de Eerste Wereldoorlog verloor. Over het lot van de Griekse democratie wordt echter in alle talen gezwegen, hoewel het land genoeg stof tot nadenken biedt.
Je ziet zo waar de pijnpunten van een tekortschietende staat als je kijkt naar wat er gecensureerd wordt. In het geval van Griekenland liet de vervolging van Kostas Vaxenavis door de autoriteiten vorige week zien dat hij een dergelijk punt gevonden had, en hij sloeg de spijker precies op zijn kop. Terwijl de Grieken moeten leven met eindeloze bezuinigingen, en terwijl het Griekse bbp in 2010 met 4,5% en in 2011 met 6,9% kromp, en er voor dit jaar een krimp van 6,5% en voor 2013 een krimp van 4,5% wordt voorspeld, liet de lijst van 2.000 Grieken met bankrekeningen in Zwitserland die Vaxevanis publiceerde, er geen twijfel over bestaan dat goedbedeelde Grieken ontsnappen aan de last die de massa wél moet dragen.
Je mond houden om je salaris gestort te krijgen
Zijn vrijspraak op de tenlastelegging van overtreding van de privacywetgeving was een welkom gegeven, maar niet zo belangrijk als het leek. Het betekende namelijk nog niet dat de persvrijheid in Griekenland niet in het geding is. Zelfs in betere tijden is onafhankelijke journalistiek in het land zelden een factor van betekenis geweest. De meeste Griekse tv-zenders en kranten zijn ofwel in handen van de staat of van plutocratische bedrijven, die er geen van beiden van houden dat corruptie aan de kaak wordt gesteld.
Slechts weinig medewerkers van de overblijvende Griekse nieuwsorganisaties verzetten zich tegen het feit dat ze maar beter hun mond kunnen houden als ze hun salaris gestort willen krijgen. Van degenen die hun mond niet houden, worden velen door de staat opgejaagd. “De vrijheid van meningsuiting wordt in theorie nog steeds door de wet gewaarborgd”, vertelt Asteris Masouras, een van de toezichthouders op de vrije meningsuiting van Global Voices. “Maar in de praktijk…” Vervolgens geeft hij me een lijst van voorbeelden van journalisten die geïntimideerd zijn door overheidspersoneel.
Waar moet je beginnen? Wat te denken van de contraproductieve bezuinigingsmaatregelen die door de trojka van de Europese Centrale Bank, de Europese Commissie en het Internationale Monetaire Fonds aan Griekenland zijn opgelegd? De autoriteiten gebruikten een oud arrestatiebevel om Spiros Karatzafersis aan te houden (op 31 oktober) toen de journalist gedreigd had vertrouwelijke e-mails openbaar te maken waarin te lezen zou zijn hoe het zogenaamde “reddingspakket” van de trojka het land in een depressie heeft laten belanden.
Christelijke fanatici en neonazis' demonstreren samen
Gewelddadig politieoptreden is ongetwijfeld een ander pijnpunt. Grieks links volhardt in zijn beschuldigingen dat de zogenaamde ordehandhavers samenwerken met de schurken van de neonazistische Gouden Dageraad-beweging. Zo berichtte de Guardian hoe de politie antifascistische demonstranten in elkaar sloeg bij een demonstratie tegen Gouden Dageraad. De volgende dag verving de Griekse staatstelevisie Kostas Arvanitis en Marilena Katsimi, de presentatoren van het ochtendjournaal, toen zij hun managers vertelden dat zij wilden ingaan op de beweringen van de Guardian. Een andere tv-journalist, Christos Dantis, is ook een van de journalisten die van het toneel verdwijnt. Zijn leidinggevenden hadden hem opdracht gegeven verslag te doen van de viering van de honderdste verjaardag van de bevrijding van Thessaloniki van de Ottomaanse overheersing. Hij wilde net beginnen over de volksprotesten tegen de aanwezigheid van de Griekse premier en president in de op één na grootste stad van het land, toen zijn leidinggevenden de camera uitzetten en overschakelden op een volgzamere broodschrijver.
Je kunt met zekerheid stellen dat de oude banden tussen extreme politieke en extreme religieuze bewegingen worden aangehaald. Zo protesteerden christelijke fanatici en neonazi’s (en het verschil tussen beide groepen is verwaarloosbaar) vorige maand tegen een “godslasterlijk” toneelstuk over homoseksualiteit in Athene. De directie van het theater trok het stuk prompt terug. De Griekse televisie knipte ook een scène uit Downtown Abbey waarin een homoseksuele kus voorkwam. Niemand kan uitleggen waarom, maar een land dat Downtown Abbey censureert om andere redenen dan literaire smaak, verkeert echt in ernstige problemen.
Europese politici en bureaucraten hebben ook schuld
Britse eurosceptici begrijpen niet dat de Europese Unie voor de Europese burgers ooit een ontsnapping naar een liberale toekomst bood. Toen ik in de vroege jaren tachtig in Athene was, konden ouderen zich nog herinneren hoe ze tegen nazi’s vochten en jongeren kwamen soms in opstand tegen het kolonelsregime waaronder ze opgroeiden. Lid worden van de Europese Unie betekende dat dat allemaal achter de rug zou zijn. Maar nu zijn armoede, angst, onderdrukking en intimidatie van overheidswege terug van weggeweest.
Je kunt de corruptie de schuld geven die door de Griekse maatschappij wordt getolereerd. Je kunt de bankiers de schuld geven van de crash. Maar je moet ook de Europese politici en bureaucraten de schuld geven, die Griekenland (en de rest van Zuid-Europa) toelieten in de eurozone, waardoor ze in een permanente nadelige concurrentiepositie gemanoeuvreerd werden, en die weigerden de schulden af te schrijven die Griekenland nooit zal kunnen terugbetalen.
Geen wonder dat de Grieken zwijgen over de inbreuk op de mensenrechten waarvan de Nobelprijscommissie zo stellig beweerde dat die door de Europese integratie juist gegarandeerd worden. Griekenland is het Weimar aan de Egeïsche Zee van de Eurocraten. En ze bouwden er zelf aan mee.
