Kies een taal
Omdat Spanje geen etnische natie is, eigent het nationalisme zich het recht toe om dan maar een eigen politieke natie op te richten. Op dezelfde manier zegt men dat aangezien er geen Europees ‘volk’ is, het EU-project maar beter niet verder kan worden uitgewerkt. Natuurlijk zal een staat die geen gemeenschappelijke taal en cultuur kent, meer moeite hebben zichzelf te regeren, maar het tot in het extreme idealiseren van zulke kenmerken is nooit een goed idee gebleken.
Door op een ondoordachte manier uit het kosmopolitische beeld van concentrische cirkels te putten, blijft het nationalisme beperkt tot ‘de eigen mensen’: behalve de eigen familie, vrienden en kennissen, zal er in het hart geen plaats meer zijn voor de ‘grote familie’ van landgenoten, dat wil zeggen: de mensen die dezelfde taal spreken en die dezelfde specifieke kijk op de wereld delen.
supranationale vraagstukken
Samenvattend: de veronderstelling dat een empathische en altruïstische ontwikkeling, opgebouwd uit concentrische cirkels, op natuurlijke wijze plaatsvindt, is onjuist. En het is absurd om de solidariteit van degenen die met mij ‘het volk’ vormen, uit te breiden of te beperken. En dit berust bovendien op een nog ernstiger bedrog: “een taalgemeenschap wijkt zoveel af van de andere gemeenschappen, dat ze zichzelf wel politiek moet regeren”. Het ontbreken van een gemeenschappelijke taal (in ieder geval in Europa), belemmert een vloeiend en onmiddellijk publiek debat. Daar moeten we dus aan werken. Het is overigens waar dat wij afhankelijk zijn van taal. Zonder taal zouden we geen gedachten kunnen hebben over de wereld om ons heen. En in plaats van een minuscule wereld in te passen die de sociale werkelijkheid versnippert, geeft taal ons de mogelijkheid tot taalgebruik. Taal is het gereedschap waarmee wij kunnen communiceren en nadenken over onze vele zaken die cultureel bepaald zijn. Het leren van andere talen, vertalen of het naleven van de mensenrechten tonen aan dat wij in alle talen dezelfde maatschappelijk wereld nastreven, omdat we allemaal dezelfde concrete problemen zullen moeten oplossen die daaruit voortkomen.
Laten we ons nu eens richten op de consequenties van de dubbele hypothese die we zojuist hebben weerlegd, dat wil zeggen: aangezien wij verschillend zijn en ons altruïsme beperkt is, moeten we ons slechts over rechtvaardigheidskwesties buigen die de onzen aangaan. Deze misleiding omzeilt iedere democratische normativiteit: als we ons zorgen maken over supranationale vraagstukken, moet het politieke kader om ze op te lossen ook supranationaal zijn.
Transnationale democratie
Concluderend kunnen we stellen dat wanneer we de in een erbarmelijke staat verkerende volkssoevereiniteit willen herstellen, we de politieke integratie van de EU mogelijk moeten maken door middel van een nieuwe kunstmatige demos. (Die op zijn beurt de steeds kosmopolitischere aard van het internationaal recht zal moeten aansturen, dat wil zeggen het proces waarmee het internationale recht – dat momenteel de basis vormt voor de meest machtige staten – een recht wordt dat ook wordt aangepast aan en door de wereldburgers.) Echter, wat moet er gebeuren als de EU schipbreuk lijdt doordat ze niet de basis heeft die nodig is voor de ontwikkeling van een hoogwaardige transnationale democratie ?
Laten we nu een beroep doen op het recht om de sociale werkelijkheid opzettelijk aan te passen. Volgens Jürgen Habermas, “zijn alle aspecten van de menselijke cultuur, inclusief het spraakvermogen en taal, constructies. Als de essentie van een cultuur spontaan ontstaan zijn, […] zijn juridische verdragen bijzonder kunstmatige [constructies].” Daarom is het onvermijdelijk dat we, om boven de culturele structuren uit te stijgen die onze kaders bepalen (grenzen, instellingen, codes, taal, enz.) en om solidariteit grensoverschrijdend te laten zijn, meer belang toekennen aan het Parlement, om burgers er zo toe te bewegen aan de zijde van de Raad van de Europese Unie deel te nemen aan het wetgevingsproces. Bovendien wordt het nodig echte Europese politieke partijen op te richten.
Bloeiende Europese burgermaatschappij
Op deze manier zullen we een gemeenschappelijk project nieuw leven inblazen, dat we op dit moment alleen bekijken met het oog op voordelen die het onze landen en onszelf kan opleveren. Stemmen voor Europese partijen zou neerkomen op het democratisch debatteren over onze talloze problemen en er op democratische wijze wetten over maken. De media zouden voor ieder publiek de belangrijkste technische informatie en belangen moeten vertalen en verspreiden. Een bloeiende Europese burgermaatschappij die zou bijdragen aan het bijeenbrengen van individuele belangen binnen eenzelfde politiek kader zou bijdragen aan deze transnationalisatie van diverse publieke groeperingen.
Net zoals de Europeanen de medeburgers zijn van de personen met wie wij verdragen opstellen, zullen er door de verantwoordelijkheid en reactiviteit ook solidaire banden ontstaan, het gevoel ergens bij te horen dat eigen is aan iedere vorm van democratisch eigenbestuur. Dat zal niet veel moeite kosten voor degenen die al veel delen (van wereldoorlogen tot een verlichte rede waarmee problemen op een praktische manier worden aangepakt: tolerantie, de rechtsstaat, de democratie, enz.), en het zijn allemaal basiseisen waarop een bredere en abstractere collectieve identiteit kan worden gebouwd, die voldoende sterk is om een Duitser belasting te laten betalen voor een Griek.
Zwaksten onderworpen aan sterksten
Bovendien zou het stemmen voor Europese partijen die werkelijke wetgevende (en uitvoerende) macht hebben, een eind maken aan de kritiek dat de EU nu een stap terug moet doen vanwege zijn bureaucratische en inhalige functioneren, en vanwege zijn intergouvernementele (en nationale) aard waardoor de zwaksten onderworpen worden aan de plannen van sterksten. Alleen alternatieve oplossingen en een vorm van afwisseling zouden ervoor zorgen dat wij de EU niet als een elitair project beschouwen, maar als een politiek project waarvan wij de huidige koers afwijzen. Een project dat niet vaststaat maar dat geleid wordt door meerdere partijen die verplicht zijn aan ons verantwoording af te leggen, als ze niet in de oppositiebanken willen belanden.
De beste herverdeling en een effectieve volkssoevereiniteit worden bereikt met een versterking van de demos. Daarom zou links zich niet moeten verzetten tegen het Europese politieke project, maar wel tegen het huidige monolithische karakter ervan.
