Kies een taal
Het toonaangevende conservatieve dagblad [Le Figaro, red.] van Frankrijk zette zijn hoofdredacteur aan de dijk, blijkbaar in de hoop op die manier in een goed blaadje te kunnen komen bij de nieuwe regering. Een cultureel tijdschrift [Les inRockuptibles, red.] stelde eveneens een nieuwe hoofdredacteur aan en koos voor de partner [Audrey Pulvar, red.] van een zojuist benoemde minister. De man [David Kessler, red.] die zij opvolgde kreeg een baan bij de staf van de nieuwe president. De verkiezing dit voorjaar van François Hollande, de eerste linkse Franse president sinds zeventien jaar, heeft een stoelendans binnen de nieuwsmedia op gang gebracht, tezamen met een hele reeks mogelijke belangenconflicten.
Ook de verslaggeving is veranderd. Een groot deel van de nieuwsmedia, waarvan er vele linkse sympathieën hebben, genoot van het aan de schandpaal nagelen van de voorganger van Hollande, Nicolas Sarkozy. Maar nu hebben veel journalisten het gevoel dat ze om materiaal verlegen zitten vanwege de minder dramatische regeerstijl van de nieuwe president. Hollande heeft bewezen ongelooflijk saai te zijn, zeggen ze, in het bijzonder voor nieuwsmedia die soms net doen alsof er niets belangrijkers is dan het wel en wee van de Franse regering, waardoor ze van Parijs afhankelijk zijn voor hun nieuwsvoorziening.
Journalistieke onpartijdigheid ondermijnd
De grens tussen de politiek en de nieuwsmedia kan vervagen in Frankrijk, waar het lot van sommige journalisten lange tijd verbonden is geweest met degenen in de regering die zij dwarszaten of juist vleiden. De nauwe relaties tussen Sarkozy en een paar hoge mediafunctionarissen werden als een schandaal ervaren, en zijn presidentschap heeft ertoe geleid dat er meer belangstelling is ontstaan voor dit soort incestueuze betrekkingen.
Hollande beloofde in zijn campagne “een voorbeeld te zullen stellen”. Maar in een land waar een groot deel van de Parijse elite een gemeenschappelijke achtergrond deelt, op dezelfde scholen heeft gezeten en naar dezelfde feestjes gaat, is de traditionele verbondenheid tussen journalisten en politici bestendig gebleken. Daniel Carton, een voormalig verslaggever in Frankrijk, verwijt de nieuwsmedia dat ze niet genoeg hebben gedaan om hier weerstand aan te bieden.
“Ze weten precies wat ze moeten doen om te voorkomen dat de zaken uit de hand lopen, maar ze hebben er geen zin in”, aldus Carton, een uitgesproken criticus van de belangenverstrengeling in de Franse journalistiek.
Tientallen jaren lang zijn de dagbladen afhankelijk geweest van staatssubsidies. De publieke omroep, die misschien de helft van de nieuwsvoorziening op radio en televisie voor zijn rekening neemt, wordt nog steeds gerund door mensen die door de politiek zijn benoemd. Particuliere mediakanalen zijn eigendom van bedrijven of beleggers met aantoonbare politieke voorkeuren of zakelijke connecties met de staat, waardoor de journalistieke onpartijdigheid wordt ondermijnd.
Hollande wilde ontslag hoofdredacteur
Misschien het opmerkelijkst bij deze verkiezingen was de situatie van Etienne Mougeotte, wiens hoofdredacteurschap van het rechtse dagblad Le Figaro net zolang heeft geduurd als het presidentschap van Sarkozy, de politicus die hij hoog in het vaandel droeg en naar verluidt ook zou hebben geadviseerd.
“We zijn een centrumrechts dagblad, en we steunen Nicolas Sarkozy”, zei Mougeotte vorig jaar nog tegen de centrumlinkse krant Le Monde. Onder Mougeotte werd Le Figaro stelselmatig bekritiseerd, soms ook door de eigen verslaggevers, omdat de krant een spreekbuis van de regering zou zijn. Hollande zou volgens verhalen in de Franse pers om het ontslag van Mougeotte hebben gevraagd, dat in juli zijn beslag kreeg.
De uitgever van Le Figaro, Serge Dassault, is senator voor de politieke partij van Sarkozy. Maar hij is ook de topman van een groot defensieconcern, en er werd alom gespeculeerd dat het buiten de deur zetten van Mougeotte bedoeld was om er bij de nieuwe president goed op te komen staan.
Ook veranderingen publieke omroep
Het tijdschrift voor nieuws en cultuur Les inRockuptibles stelde als zijn nieuwe hoofdredacteur Audrey Pulvar aan, een radio- en tv-persoonlijkheid die tevens de partner was van Arnaud Montebourg, een minister in het nieuwe kabinet en een prominent lid van de Socialistische Partij.
Pulvar heeft onlangs het einde van haar relatie met Montebourg bekendgemaakt, maar andere, soortgelijke relaties bestaan nog steeds. Valérie Trierweiler, de huidige partner van Hollande, begon een affaire met hem toen ze een jaar of tien geleden een stuk over hem schreef. Hij was toen parlementslid. Ze deed dit najaar met tegenzin afstand van een baantje bij het televisienieuws, maar bleef wel aan als criticus bij het tijdschrift Paris Match.
Pulvar was de opvolger van David Kessler, die vertrok om adviseur van Hollande te worden. Een juridisch verslaggever van de radiozender Europe 1 werd de woordvoerder van het ministerie van Justitie. Een politiek verslaggever bij Les Echos, een toonaangevend financieel dagblad, trad in dienst bij het persagentschap van de minister-president.
Ook de publieke omroep heeft na de verkiezingen veranderingen ondergaan. In oktober heeft Hollande een nieuwe directeur benoemd bij de internationale radio- en televisiezenders van Frankrijk, RFI en France 24. Hij heeft beloofd de wet te zullen wijzigen die hem in staat stelde deze benoeming te doen, maar niet eerder dan volgend jaar. Naar verwachting zullen de directeuren van Radio France en France Télévisions, die allebei zijn aangesteld door Sarkozy, worden vervangen. De huidige wet, die erin voorziet dat de president de bazen van de publieke omroep mag benoemen, werd in 2009 door Sarkozy ingevoerd. Destijds noemden commentatoren de maatregel een machtsgreep. Volgens Sarkozy was het de bedoeling om het benoemingsproces, dat werd gecontroleerd door een speciaal geselecteerde raad, te ontdoen van een “laagje hypocrisie”.
Lastig voor linkse media juiste afstand te bewaren
De publieke omroep fungeert niet langer als spreekbuis van de staat, zoals dat het geval was tot eind jaren zestig, maar blijft wel onder het 'toezicht' staan van de overheid, aldus Jean-Marie Charon, een socioloog die de nieuwsmedia bestudeert. Particuliere media-uitgaven zijn ook afhankelijk van de staat, althans financieel. De regering heeft ze vorig jaar 1,5 miljard dollar aan subsidies toegekend.
Linkse media vinden het lastig “de juiste afstand” tot de regering te bewaren, aldus Charon. De juichende toon die de politieke verslaggeving de afgelopen zomer domineerde in Libération, Le Nouvel Observateur en Le Monde, heeft plaatsgemaakt voor bitterheid. Welke politieke kleur de Franse nieuwsmedia ook hebben, na het vertrek van Sarkozy verlangen veel media naar meer opwinding.
“We hebben vijf jaren gekend die nogal exceptioneel waren; we hadden een man die in het centrum van alles stond”, aldus Pierre Haski, mede-oprichter en redacteur van Rue89, een nieuwssite. “Plotseling hebben we niet meer te maken met een teveel, maar met een tekort aan verhalen.”
“Sarkozy was goed voor de omzet”, voegt hij eraan toe. “Maar Hollande beslist niet.”
Lees hier het voorgaande artikel uit deze serie :
El País, slachtoffer van grootheidswaanzin
Regionale pers
Tapie koopt kranten voor meer invloed
Bernard Tapie “eigent zich de pers toe”, schrijft Libération verontrust. Op 19 december verwierf de zakenman de Hersant Mediagroep. Dit concern geeft een aantal kranten in Zuid-Frankrijk uit, met name in Nice en Marseille, de tweede stad van Frankrijk, en in de Franse overzeese gebieden.
Tapie is een omstreden personage: naast minister onder François Mitterand, was hij voorzitter van voetbalclub Olympique de Marseille, tot hij werd veroordeeld voor het omkopen van een wedstrijd. Ook was hij eigenaar van Adidas. De verkoop van het sportmerk in de jaren negentig zorgde voor een conflict met Crédit Lyonnais. Die bank zou hem geruïneerd hebben als de regering van Nicolas Sarkozy niet voor een regeling had gezorgd waardoor de bank verplicht werd hem een bedrag van 300 miljoen euro te betalen.
Libération, die “zich herinnert hoe hij een journalist in elkaar kon slaan wanneer een artikel hem niet aanstond”, denkt dat
je Bernard Tapie natuurlijk niet moest geloven toen hij zwoer nooit meer in de politiek terug te keren. Hij droomt al vijftien jaar van wraak. Een deel van zijn masker valt af, nu zijn tweeledige strategie zichtbaar wordt: eerst koopt hij de krant, om vervolgens zijn beloofde stad te veroveren. […] Maar de politiek en de media zijn compleet veranderd, en daar heeft hij geen rekening mee gehouden.
