Malta kan vluchtelingenstroom niet aan

In een poging het veilige Europa te bereiken, raakte een met Afrikaanse vluchtelingen overladen rubber boot eerder deze week in moeilijkheden. Nadat het bootje op de tocht van Libië naar het kleinste EU-lid Malta zonk, begon de Maltese marine een nachtelijke, 13 uur durende reddingsoperatie om de 112 passagiers te redden. Acht van hen werden per helikopter voor een spoedbehandeling naar het ziekenhuis gebracht, de rest leed aan uitputting, uitdroging of een zonnesteek.
Dit voorval is bepaald geen incident, wekelijks leggen soortgelijke boten aan in Malta. Vorige maand deed minister president Joseph Muscat een poging twee vliegtuigen vol Somalische migranten terug te sturen naar Afrika, zonder hun aanvragen tot politiek asiel in behandeling te nemen. Dat roept herinneringen op aan het Australische beleid om schepen met vluchtelingen rechtsomkeert te doen maken naar het land van herkomst. Inmiddels heeft het Europese Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) in een interne verklaring de plannen van de Maltese regering echter onwettig verklaard. (Muscat zei daarop dat hij nooit de bedoeling had de de vluchtelingen echt uit te zetten, maar dat zijn optreden bedoeld was als stunt om de EU tot actie te bewegen).

Geweldpleging met racistische motieven

Maar of het nu een stunt was of niet, deze stap laat zien dat de Maltese overheid ten einde raad is. Voordat Malta in 2004 toetrad tot de EU, had het geen migrantenprobleem. Maar vanwege de ligging vlakbij Noord-Afrika, is het een toevluchtsoord geworden voor migranten die naar Europa willen. Anno 2013 komen per hoofd van de bevolking nergens ter wereld meer migranten aan dan in Malta.
Dat heeft ongetwijfeld ook te maken met het feit dat Malta klein is – het is bijvoorbeeld kleiner dan het Britse Isle of Wight. 17.000 illegale migranten zetten er het afgelopen decennium voet aan de grond. Het zou omgerekend hetzelfde zijn als er 2,7 miljoen migranten in Groot-Brittannië zouden aankomen. In Malta belanden illegale migranten achttien maanden lang in overvolle asielzoekerscentra.
Vorige week werd Malta door het EHRM beboet omdat de omstandigheden waaronder sommige asielzoekers werden vastgehouden, beoordeeld werden als ‘inhumaan of mensonterend’. Zo is er sprake van slecht eten, kou en onvoldoende beweging in de open lucht, soms drie maanden lang.

Culturele invasie

Elders in de wereld is het immigrantenbeleid uitgegroeid tot een ware obsessie. Zo krijgt Australië kritiek op de wijze waarop het vluchtelingen doorstuurt naar kampen in Papoea-Nieuw-Guinea, terwijl Groot-Brittannië is verwikkeld in een discussie over het optreden van het Ministerie van Binnenlandse Zaken tegen illegale immigratie. Vorige week merkte ik tijdens een familiebezoek dat het migrantenprobleem in Malta een heet hangijzer is, in dagbladen is het prominent in het nieuws.

Net als in andere landen spelen ook hier andere factoren een rol dan alleen de publieke opinie. In een land dat tot voor kort weinig buitenlanders trok, zijn de hoofdzakelijk uit de Sub-Sahara afkomstige migranten, die hoofdzakelijk afkomstig zijn uit de Sub-Sahara, opvallende verschijningen. De Maltese bevolking maakt zich zorgen over een ‘culturele invasie’ en er gaan geruchten over stijgende criminaliteitscijfers in migrantenbuurten. Hiervoor bestaat echter geen bewijs. Ook is er al sprake geweest van geweldpleging met racistische motieven.

Simpelweg onvoldoende middelen

De inwoners van Malta zullen zich echter moeten aanpassen aan een meer multiculturele samenleving. Tegelijkertijd leeft onder de bevolking het idee dat de regering de situatie niet aankan. Of men dit nu een “crisis” kan noemen, valt te betwisten, aangezien de meeste migranten Malta uiteindelijk weer verlaten om verder te reizen. Volgens onderzoek van de Universiteit van Oxford is het gebruik van detentiecentra voor asielzoekers een manier voor de autoriteiten om het probleem groter te maken dan het is.
Tegelijkertijd claimt de regering dat er op Malta simpelweg onvoldoende middelen zijn om de vele scheepsladingen met migranten te huisvesten. Daarom doet Malta opnieuw een beroep op de EU voor het verplicht delen van de lasten, zodat andere landen ook een deel van de migranten moeten opnemen die in grenslanden in de ’frontlinie’, zoals Malta aankomen.
In het verleden werd deze oplossing gesteund door landen als Italië, Cyprus en Griekenland, dat zeker na de Arabische lente te maken heeft met een stijging van het aantal asielaanvragen. Maar vanuit Brussel wordt het initiatief duidelijk minder gesteund.

Segregatie van etnische minderheden

Toch is het duidelijk dat er iets moet veranderen aan de huidige situatie van segregatie van etnische minderheden, en van groeiend racisme. Het terugsturen van vluchtelingen, zoals Malta vorige maand van plan was, is dan wel onwettig, maar als de EU onderdak wil bieden aan asielzoekers, dan moeten de landen in de voorhoede hierin gesteund worden. Landen als Malta, dat weinig ervaring heeft met immigratieproblemen, zouden in elk geval niet aan hun lot moeten worden overgelaten.

Voor migranten zouden er direct na aankomst vaste procedures moeten gelden, zodat aanvragen sneller kunnen worden behandeld, en er na de verlening van politiek asiel snel sprake is van een integratietraject. De EU moet de betrokken lidstaten hierin faciliteren, onder meer met middelen en het op gang brengen van onderlinge samenwerking.

Illegale immigratie

"Gemeenschappelijk EU-beleid faalt"

Het besluit van Malta om de toegang te weigeren aan 102 illegale immigranten die in de nacht van 5 op 6 augustus voet aan land wilden zetten, is ontaard in een machtsstrijd met de Europese Commissie. Volgens La Libre Belgique “illustreert dit het falen van het gemeenschappelijke EU-beleid op dit gebied”. De Europese Commissaris voor Binnenlandse Zaken, Cecilia Malmström, heeft de aandacht gevestigd op de humanitaire noodzaak en zei dat het terugsturen van migranten naar Libië een overtreding zou zijn van het ‘principe van non-refoulement’ zoals in EU- en andere internationale wetten staat. Dit betekent dat slachtoffers van vervolging niet mogen worden teruggestuurd naar degene die hen vervolgt, meestal een staat.

De krant voegt eraan toe dat de regering van Malta zich vasthoudt aan haar standpunt en volhoudt dat ze legaal handelde. La Libre Belgique merkt op dat het niet de eerste keer is dat migranten worden geweerd. In theorie is de behandeling van asielaanvragen in de EU geharmoniseerd, maar in de praktijk varieert het per lidstaat. Sommige landen “steken het niet meer onder stoelen of banken dat ze bereid zijn hun toezeggingen die ze gedaan hebben in het kader van de Geneefse Conventie [over vluchtelingen] te laten varen”.