De Harpa, concertzaal en congrescentrum in Reykjavik.

Opleving door architectuur

De concertzaal Harpa in Reykjavik werd opgeleverd op het moment dat de financiële luchtbel knapte, en staat symbool voor het herstel van IJsland na jaren van somberheid. Onder meer om die reden kreeg het gebouw de Mies van der Rohe-prijs 2013, de EU-prijs voor architectuur.

Gepubliceerd op 7 mei 2013 om 11:51
De Harpa, concertzaal en congrescentrum in Reykjavik.

Het hoekige, transparante, opengewerkte gebouw biedt een spel van licht en schaduw en wordt gedomineerd door de elementen water en lucht, in harmonie met de ziel en de tradities van het IJslandse dagelijks leven. De Harpa, het concertgebouw en congrescentrum in Reykjavik, ontving op 29 april de prijs van de Europese Unie voor hedendaagse architectuur die door de Mies van der Rohe-stichting en de Europese Commissie wordt uitgereikt.

Het gebouw weerspiegelt de zee die aan de haven van de IJslandse hoofdstad grenst, en de Noord-Atlantische en Arctische luchten, en geeft ook een signaal: de Harpa “is niet langer een symbool voor de crisis, maar een symbool voor het herstel na de crisis”, vindt de Portugese architect Pedro Gadanho, lid van de jury voor de Mies van der Rohe-prijs, die met de uitreiking van de prijs ook de kantoren Henning Larsen Architects en Batteríið Architects, in samenwerking met de studio van beeldend kunstenaar Olafur Eliasson beloonde.

Vereniging van Europa symboliseren

De Portugees vertelt verder dat de jury voor deze prijs voor moderne architectuur zocht naar projecten die “de vereniging van Europa symboliseren” en “architectuur inzetten als middel voor culturele projectie” voor Europa. In de week voorafgaand aan hun beslissing doorkruiste de jury Europa om de vijf projecten te bekijken die nog in de race waren, en om de winnaar te kiezen die ze uiteindelijk in IJsland vonden. De winnende formule: het samenwerkingsverband, de openbare ruimte, de droom, en, vooral, de economie.

De Harpa staat in een wijk van de IJslandse hoofdstad die zich erop beroept zichzelf opnieuw te willen uitvinden. Het gebouw werd dan ook beloond omdat “het de mythologie van een natie, IJsland, onsterfelijk wist te maken. Het land deed er welbewust alles aan om midden in de Grote Recessie een hybride cultureel gebouw neer te kunnen zetten”, schrijft de voorzitter van de jury, Wiel Arets, in zijn persbericht.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Een nogal vijandige omgeving

Aan de prijs is een geldbedrag van 60.000 euro verbonden, en het project geeft, volgens Arets “een belangrijke boodschap af aan de wereld en het IJslandse volk, dat een oude droom realiseert”. Peer Teglgaard Jeppesen, van architectenbureau Henning Larsen, ziet in de Harpa zelf “een symbool van de nieuwe IJslandse dynamiek”.

Pedro Gadanho, verantwoordelijk voor hedendaagse architectuur binnen de architectuur- en designafdeling van het Museum of Modern Art (MoMA) in New York, legt minder de nadruk op de IJslandse traditie waarop het project geïnspireerd werd dan op het feit dat “het gaat om een gebouw dat met de nodige moeilijkheden gerealiseerd werd binnen een nogal vijandige omgeving”: Lehman Brothers, eind 2008, het begin van de recessie, en een “IJsland dat het eerste land was dat onder de effecten van de crisis had te lijden”. Die crisis, zo benadrukt hij, “deed het project waaraan volop gewerkt werd en te midden van al het tumult, bijna de das om”.

Een nieuwe architectuur

De Harpa is echter niet alleen een economisch symbool, maar ook het levende bewijs van "een nieuwe architectuur, steunend op nieuwe ijkpunten, en het antwoord op de grote wens van de IJslanders om een concertgebouw te hebben”.

Pedro Gadanho roemt de samenwerking tussen de architecten en Olafur Eliasson bij de bouw van de gevel, de zeer ruime concertzalen en het spel van licht in combinatie met de locatie aan het water, waarbij alles werd ingezet voor het “groeibeleid van de stad” dat zich nu richt op het havengebied.

Belangrijke plaats architectuur in economie

De Mies van der Rohe-stichting en de Europese Commissie (die de plaats van architectuur, met meer dan 500.000 banen en 4,5% van het bbp van de Unie, binnen de maakindustrie in Europa benadrukt) hebben niet alleen een prijs uitgereikt voor dit culturele gebouw in een nieuw deel van het hart van IJsland. De speciale prijs voor jonge architecten (waaraan een bedrag van 20.000 euro is verbonden) werd toegekend aan het Spaanse duo María Langarita en Víctor Navarro, die het magazijn van de oude slachthuizen in Madrid ombouwden.

Deze ‘Nave de Música Matadero’ was binnen twee maanden klaar en ontvangt nu de Red Bull Music Academy, een evenement dat door het drankmerk gesponsord wordt en waarbij ieder jaar in een andere stad muzikanten en muziekproducenten, gevestigde namen en rijzende sterren, elkaar ontmoeten.

Overwinning van de ironie

In de Harpa kun je “een werk van het oude iconografische regime” terugzien, “een overwinning van het ‘transparante’ beeld en het emblematische voorwerp”, vindt architectuurcriticus Jorge Figueira, en in de Nave de Música, een “onthullende ruimte, doordat de crisisarchitectuur van een pragmatische poëzie is, die direct voortvloeit uit de bestemming van de ruimte”, of zelfs een “overwinning van het non-beeld en van de ironie”.

Tijdens de eerste editie [in 1988, red.] ontving de Portugees Alvaro Siza de prijs voor de Banco Borges & Irmão, in Vila do Conde [in de streek rond Porto, red.]. De uitreiking van de 13e Mies van der Rohe-prijs vindt plaats op 7 juni in het Mies van der Rohe-paviljoen in Barcelona, waar ook het 25-jarig jubileum van de prijs zal worden gevierd.

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp