Kies een taal
Voor begrotingsproblemen geldt de uitspraak van de Amerikaanse historicus Robert Kagan: “De Amerikanen komen van Mars en de Europeanen van Venus”. Dat de beste politici in Washington op de rand van de begrotingsafgrond – de zogeheten fiscal cliff – niet verder dan tot een minimalistisch akkoord zijn gekomen, wil zeggen dat Amerika geen belang hecht aan een definitieve oplossing van het begrotingstekort. Dit komt niet voornamelijk door Amerikaanse partijgebonden verschillen, al wordt het wel vaak zo voorgesteld. De Amerikanen, van welke politieke kleur ook, nemen domweg de gezondheid van hun overheidsfinanciën op lange termijn niet serieus.
Hoe moeten we anders verklaren dat alleen foefjes als de fiscal cliff de politici in Washington konden bewegen tot bescheiden bezuinigingen? Hun zouden nog grotere bezuinigingen wachten als ze nu niet ten minste een minimale dosis begrotingsmedicijnen zouden nemen. Als president Obama en het Congres echt iets om inperking van het begrotingstekort hadden gegeven, zouden ze wel enthousiast van het begrotingsklif zijn gesprongen – met zijn verplichte bezuinigingen en belastingverhogingen – en hadden ze niet eindeloos gesjacherd om hem te omzeilen.
Dit is het tegendeel van wat er gebeurt in Europa. Daar leidt de Duitse bondskanselier Merkel het offensief om op korte termijn pijn te lijden om op lange termijn de overheidsfinanciën te verbeteren. De Keynesianen en aanbodeconomen zijn het niet met haar eens, maar Merkel houdt vast aan haar standpunt dat Europa geen duurzame groei en welvaart kan terugkrijgen zonder eerst zijn begroting op orde te hebben. Ze maakt creatief gebruik van Duits geld om de Duitse regels die zij wenst, op te leggen aan Europa. Om deze reden – én omdat ze zo wijs en dapper is geweest om het hardnekkige verzet van de Bundesbank te trotseren en zich [achter het markt stabiliserende opkoopprogramma van obligaties van Mario Draghi te scharen]() – verdient ze volgens mij de titel van Europeaan van het jaar.
Mars en Venus beïnvloeden elkaar onderling
2013 lijkt het jaar waarin de markten zullen beseffen dat de ‘mensen van Venus’ op het goede spoor en de ‘Marsbewoners’ op het verkeerde zitten. Niet de Europeanen, maar de Amerikanen draaien om de hete brij van begrotingshervormingen heen.
Dit brengt niet alleen Amerika, maar ook Europa in gevaar. Het verzuim van Washington om de begroting op lange termijn gezond te maken, kan een vloedgolf van onrust in de hele wereldeconomie teweegbrengen. Wij leven in het soort verweven wereld waarin de ‘mensen van Venus’ ernstige gevolgen kunnen ondervinden als de ‘mensen van Mars’ hun zaken niet op orde hebben. Een klap op de Amerikaanse obligatiemarkt zou zowel de Amerikanen als de Europeanen ernstig schaden, om maar te zwijgen van de Aziaten.
Deels zijn de Amerikaanse begrotingsproblemen te wijten aan de geldverruiming door de Amerikaanse centrale bank, de Federal Reserve. Hierdoor konden politici – opzettelijk of niet – de financiële gezondheid op lange termijn gemakkelijker op een laag pitje zetten. Waarom zouden ze pijnlijke hervormingen ter beperking van de staatsschuld doorvoeren als hun werk al gedaan wordt door de onvoorwaardelijke aankoop van Amerikaanse obligaties door de centrale bank? De Europese Centrale Bank eist eerst hervormingen voordat ze ook maar een euro steekt in de opkoop van obligaties. Fed-voorzitter Ben Bernanke zal het niet graag toegeven, maar zijn monetaire versoepeling vermindert de druk om de overheidsfinanciën te hervormen.
