Kies een taal
Dankzij het programma dat US Steel in het leven riep om leden van de Roma-minderheid in dienst te kunnen nemen, kon Dionyz Sahi wegkomen uit de ergste wijk van Kosice, de tweede stad van Slowakije, en ontsnapte hij aan levenslange werkloosheid. Helaas gooit de wereldwijde economische crisis de deur naar deze ontsnappingsroute nu dicht. "Omdat we ons personeelsbestand zo klein mogelijk willen houden, kunnen we niemand meer aannemen", zegt George Babcoke, voorzitter van US Steel Kosice. Dit filiaal van deze Amerikaanse firma is de grootste investeerder in Oost-Slowakije. De economische terugval heeft de naar schatting 8 miljoen Europese Roma, die over het algemeen beschouwd worden als één van de meest kwetsbare bevolkingsgroepen, bijzonder hard geraakt. Het kostte hen jarenlang al enorm veel moeite om in de reguliere economie werk te vinden, en nu zijn zij één van de eersten die hun baan tijdens de crisis weer verliezen. "Roma worden het laatst aangenomen en vliegen er het eerst weer uit", zegt Rob Kushen, directeur van het European Roma Rights Centre in Budapest. "Het lijkt erop dat de economische crisis de Roma buitengewoon hard heeft getroffen, maar het niveau van arbeidsparticipatie was altijd al laag voor deze groep".
Het effect van de crisis is duidelijk te zien in het dorp Velka Lomnica in het noorden van Slowakije. Tegen de achtergrond van de besneeuwde toppen van het Tatragebergte die uitsteken boven de felgroene vlaktes, leven ongeveer 1.000 Roma in troosteloze armoede. In een drie verdiepingen hoog, vervallen flatgebouw leunen vrouwen uit hun vensterloze ramen. De meeste mensen wonen echter in zelfgebouwde hutjes die geenszins geschikt zijn om een strenge Slowaakse winter in door te brengen.
Niet eens geld voor tweedehandskleding
De nabijgelegen fabriek van Whirlpool zag zich door de uitblijvende vraag naar wasmachines genoodzaakt personeel te ontslaan. Een aantal van de mensen die hier hun baan verloren, woont in het dorp. Mirko, een Roma, vertelt hoe hij zijn maandelijkse inkomen zag afnemen van € 650 ($922, £553) tot € 130, het bedrag dat hij van de sociale dienst ontvangt. "We eten nu anders", vertelt hij, "vlees en fruit zijn dingen van vroeger. De mensen waren jaloers op me toen ik nog werk had, maar nu kunnen we ons niet eens tweedehands kleding meer veroorloven". Een andere voormalige Whirlpoolwerknemer vertelt hoe hij het hele land heeft afgebeld om een andere baan te vinden. "Ik belde voor een baan in Bratislava, maar ze zeiden: "Als je een Romazigeuner bent, doe dan maar geen moeite om langs te komen", zegt hij.
Nu de crisis toeslaat, wordt de concurrentie op de arbeidsmarkt voor Roma nog feller, met werkgevers die veel kieskeuriger zijn dan ze twee jaar geleden waren, toen de economische boom op een hoogtepunt zat. In Hongarije, waar de economische crisis heeft geleid tot een verergering van de afnemende industrialisatie in het arme noordoostelijke deel van het land, is de werkloosheid onder de Roma acuut problematisch geworden. De Hongaren, die de ergste crisis sinds de val van het communisme meemaken, zijn steeds ferventere aanhangers van Jobbik, een extreemrechtse partij die de zigeuners de schuld geeft van de crisis. In de afgelopen maanden werden Roma-kampementen aangevallen, waarbij zelfs een aantal Roma vermoord werden.
Het geluk van een baan
Roemenië, dat een veel grotere en beter geïntegreerde zigeunerpopulatie kent, heeft in het afgelopen jaar veel minder te maken gehad met gewelddadigheden zoals in Hongarije. Het land kan echter te maken krijgen met een regelrechte sociale crisis als een hele stroom Roemenen naar huis terugkeert ten gevolge van de inzakkende bouwindustrie in Spanje en Italië. In de Tsjechië is de sfeer voor zigeuners inmiddels zo gespannen dat honderden Roma een vluchtelingenstatus voor Canada hebben aangevraagd. Ottawa ziet zich hierdoor gedwongen opnieuw eisen te stellen aan het verstrekken van visa voor Tsjechische reizigers. Zolang de regio de onverwacht scherpe economische daling nog niet te boven is, zullen de Roma zich niet net als dhr. Sahi kunnen ontworstelen aan de armoede. Door de baan die hij in 2003 kreeg, kon dhr. Sahi ontsnappen aan Lunik IX, een grimmig huisvestingsproject voor Roma aan de rand van Kosice. "Ik had daarvoor nog nooit een baan gehad", vertelt hij. "Toen ik mijn eerste loon ontving en met mijn kinderen speelgoed ging kopen, begreep ik pas hoeveel geluk het hebben van een baan betekent."
Slowakije
Anti-Roma demonstranten stevig aangepakt
De politie heeft krachtig moeten optreden om een anti-Roma demonstratie te beëindigen in de Slowaakse stad Šarišské Michalany. Meer dan 200 rechts-extremisten waren op 8 augustus in dit kleine stadje samengekomen in het midden van Slowakije om te demonstreren tegen de “zigeuner-terreur” door de Roma-gemeenschap die daar woont. “Roma beschermd door waterkanonnen”, kopt de Slowaakse krant SME. Volgens dit dagblad hebben de extremisten de strijd tegen de politie verloren, maar de steun van een gedeelte van de inwoners gewonnen. De kreten van de demonstranten zouden de publieke opinie weergeven, namelijk dat “zigeuners niet willen werken, maar stelen en moorden”. Volgens SME negeren de Slowaakse politici dit heikele punt en doen ze niets om de publieke opinie te beïnvloeden.
