Kies een taal
Een programma bereikt geen 30,21% van het publiek omdat het eenvoudigweg een mooi programma is. Als een programma goed is, goed in elkaar zit vanuit professioneel opzicht, zullen er vast meer mensen dan gemiddeld naar kijken. Maar voor 30% moet het echt een fenomeen zijn. En dat kan alleen maar als een uitzending de tijdgeest weet te vangen en tegemoetkomt aan de wensen van het land.
Tegenwoordig is de hele Italiaanse televisiewereld belust op de waarheid. De waarheid wint het van de reality-programma's, de kijkcijfers bewijzen dat wel. Na jaren van infotainment, celebrities en Big Brother zijn de uitzendingen die het meeste succes hebben, de uitzendingen die diepgang en onderzoek bieden. Er is een breuk ontstaan die een stijging naar de vraag om informatie met zich heeft meegebracht. Maar de werkelijke reden voor deze televisierevolutie ligt in de Italiaanse maatschappij, buiten de televisie om.
De grijze werkelijkheid van het leven van de gemiddelde Italiaan krijgt als surrogaat het verhaal van het prachtige leven van zijn premier aangeboden, met zijn twintig huizen, zijn ontelbare feesten en zijn ijdeltuiterij. Silvio Berlusconi heeft Italië beschreven als een welvarend land omdat iedereen er een mobiele telefoon heeft en er volop prachtige schepen in de jachthavens liggen. Dit is net als het uitleggen van statistische gegevens over een steekproef van tien personen waarbij er één is die tien kippen heeft, en wat dan wordt uitgelegd als 'er is een kip per persoon'.
Zittend op een berg ruïnes
Italië laat zich tegenwoordig het best beschrijven aan de hand van de ruïnes van het gladiatorenhuis in Pompeii, het vuilnis dat de straten van Napels opnieuw bedekt, de overstromingen in Venetië en de slachtoffers van de aardbeving in Aquila die nog steeds wachten op de wederopbouw van hun stad. Zittend op die berg ruïnes en vuilnis, niet alleen in reële maar ook in morele zin, vraagt het land zich af welke maatschappelijke waarden er nog moeten worden nagestreefd.
In deze atmosfeer, die doet denken aan de Laatste dagen van Pompeii, wordt het programma van Fabio Fazio en Roberto Saviano uitgezonden. Het levert een bijdrage van de burgermaatschappij aan de politiek, waarin niemand nog vertrouwen heeft. Terwijl het Berlusconisme ten onder gaat, stagneert de oppositie en de enige 'parti'" die het goed doet is die van de niet-stemmers.
Vieni via con me (Vertrek met mij) is vooral een programma van openbare dienstverlening. Openbaar in die zin dat het een programma is dat zich richt tot het hele volk, waarin onderwerpen van algemeen belang worden behandeld, gericht op een zo breed mogelijk publiek. De openbare dienstverlening vertegenwoordigt een soort van democratisch forum waarop universele gebeurtenissen en waarden gedeeld kunnen worden. In dit kader speelt Vieni via con me zich af. In een periode waarin zekerheden afbrokkelen en waarin Italië zich op een sociaal en moreel dieptepunt bevindt, is het nodig stil te staan en de inventaris op te maken van wat er nog gered kan worden en wat er moet worden bestreden. Deze uitzending is een fenomeen omdat het de wil van een land ten uitvoer brengt.
Een referendum over Italië
Vieni via con me is opgezet als een referendum over Italië: Vertrek ik? Blijf ik? Kunnen we nog iets doen om te blijven? Iedere ceremonie heeft een leider nodig, en die leider is Saviano, het symbool voor de behoefte aan wettelijkheid in het land van de illegaliteit. De uitzending kent zijn vormfouten: soms vervalt men in retoriek, er worden open deuren ingetrapt, bekende feiten worden herhaald alsof het openbaringen zijn maar ze worden niet onderheven aan onderzoeksjournalistiek wat Gomorra, het boek van Saviano, van ongekende kracht voorzag.
De blik op de actualiteit kent geen vernieuwende elementen. Er is geen sprake van onderzoek dat stof zal doen opwaaien. Er is ook geen sprake van een filosofische verdieping wanneer het over morele thema's gaat. De actualiteiten worden teruggebracht tot lijsten, refreinen, een soort van mantra die eindeloos herhaald, geformatteerd en georganiseerd wordt, als een leitmotiv. Er veel diepgang, humor, oppervlakkigheid, ernst of absurditeit in. De opsomming maakt de impact op het publiek homogeen, informatie in de vorm van een liturgie.
En in deze schijnbare banaliteit en eindeloze herhaling ligt nou net de kracht voor het bereik van Vieni via con me. De schoonheidsfouten die het programma verweten worden zijn in feite zijn grootste sterkste punt. Een liturgie kan niet nieuw zijn. Een liturgie heeft gebeden nodig. En fenomenen moeten het hebben van het geruststellende ritme van de rozenkrans en de kracht van herhaling.
Vieni via con me
Redenen voor succes
Een strak decor. Geen halfnaakte modellen, geen acteurs die op promotietour zijn, geen eendagsvliegen. Een paar noten van een lied van Paolo Conte: Vieni via con me, Ga met me mee. Het programma dankt zijn succes aan twee mannen. Ten eerste Roberto Saviano, de auteur van Gomorra, het boek over de maffia uit Napels waarmee hij wereldberoemd werd (met twee miljoen verkochte exemplaren). Sinds de publicatie staat de schrijver permanent onder beveiliging van de politie. En dan is er Fabio Fazio, die al 27 jaar televisie achter zich heeft, een presentator die van alle markten thuis is en sporters, schrijvers en politici met hetzelfde gemak en dezelfde verve interviewt. Iedere gast moet een lijst voorlezen. Een lijst met redenen om Italië de rug toe te keren en redenen om er te blijven. Een lijst met dingen die je niet meer wilt zien, een lijst met de waarden van links en de waarden van rechts. Het idee is ontleend aan het boek De betovering van lijsten van Umberto Eco. Het programmaformat is enigszins naïef, soms vergezocht, maar sorteert meestal wél effect. "Het succes van de uitzending is deels politiek", licht Fabio Fazio toe. "Het programma gooit om drie redenen hoge ogen: het succes is te danken aan de reputatie van Saviano, het feit dat het een modern programma is op een geritualiseerde televisie waar nooit iets gebeurt en aan de hang naar modernisme van Italianen. Het drama van Italië is dat het land volledig verstijfd en verstard is."
