Kies een taal
In Duitsland is een vorm van ouderschapsverlof ingevoerd die geënt is op het Zweedse model. Hierbij kan de vader of de moeder 12 maanden verlof opnemen en gedurende deze periode 67% van het salaris ontvangen, met een maximum van 1.800 euro per maand. Deze regeling was niet voldoende om de trend te keren, want het Duitse vruchtbaarheidscijfer – 1,36 kind per vrouw – behoort nog altijd tot de laagste in Europa.
Historisch gezien is het weliswaar een goede zaak dat het geboortecijfer in veel landen, en met name in Europa, terugloopt. Maar als dit cijfer te ver onder de 2,1 kinderen per vrouw duikt, die nodig zijn om een samenleving te vernieuwen, dan moeten wij naar de onderliggende oorzaken gaan zoeken.
Het geboortecijfer is een complex fenomeen. Hoeveel kinderen iemand krijgt, hangt af van een groot aantal individuele besluiten, die weer beïnvloed worden door tal van factoren, in het bijzonder door de traditie.
Duitse vrouwen lopen niet warm voor het moederschap
Maar de hypothese dat Duitse vrouwen niet erg warmlopen voor het moederschap omdat er geen sprake is van gelijkheid tussen mannen en vrouwen, valt moeilijk te weerleggen. Het gezinsbeleid zoals dat in de voormalige Bondsrepubliek werd gevoerd, was uitermate conservatief. In de wet was vastgelegd dat de vader voor brood op de plank moest zorgen, en zodra een vrouw kinderen kreeg, was zij feitelijk verplicht de arbeidsmarkt te verlaten.
Hoewel er steeds meer mogelijkheden voor kinderopvang komen, stuiten vrouwen die werk en moederschap willen combineren nog steeds op grote problemen, die zowel veroorzaakt worden door de mentaliteit als door een gebrek aan voorzieningen. Voor vrouwen die hun kinderen elders onderbrengen om te gaan werken, wordt in Duitsland nog altijd de term "Rabenmutter" (slechte moeder) gebruikt.
Dit verschijnsel valt nog duidelijker waar nemen in de rest van West-Europa. Aan de ene kant hebben wij - in dezelfde categorie als Duitsland - landen met een laag geboortecijfer zoals Spanje, Portugal en Italië, waar het traditionele rolpatroon van de moeder die thuisblijft, het voor vrouwen moeilijk maakt om een beroepsactiviteit te combineren met hun gezinsleven. En als zij moeten kiezen tussen kind en werk, dan kiezen ze voor hun loopbaan.
Aan de andere kant hebben we de landen met een relatief hoog geboortecijfer, zoals Frankrijk en de noordelijke landen. Hoewel er regionale verschillen zijn, worden deze landen gekenmerkt door de aanwezigheid van overheidsvoorzieningen die vrouwen stimuleren de stap naar het moederschap te zetten, met name dankzij een uitgebreid netwerk van kinderdagverblijven.
Het idee dat politieke maatregelen om de gelijkheid tussen man en vrouw te bevorderen, nodig zijn om het geboortecijfer in de rijke en ontwikkelde landen op te krikken, kan ook worden aangevochten. In de Verenigde Staten, bijvoorbeeld, ligt het geboortecijfer over het algemeen hoger dan in welk Europees land dan ook. En veel landen van het voormalige Oostblok laten zeer lage geboortecijfers zien, ondanks een sterke traditie dat vrouwen buitenshuis werken en ondanks overheidssteun voor kinderen.
De economie hangt ook af van geboortecijfers
Ondanks deze tegenvoorbeelden wijst alles erop dat het gunstig is voor Europa om gendergelijkheid te bevorderen en de socialezekerheidsstelsels te verbeteren, zodat werk en gezin beter kunnen worden gecombineerd. De meeste mensen willen kinderen en een samenleving die zich niet naar deze wens voegt, met als risico dat het vertrouwen in de toekomst verloren gaat en de perspectieven ten aanzien van economische ontwikkeling in gevaar worden gebracht.
De Verenigde Staten hebben dus een hoge arbeidsdeelname van vrouwen gerealiseerd, evenals een hoog geboortecijfer, ondanks het ontbreken van een uitgebreid netwerk van overheidsvoorzieningen. Toch is het vrijwel onmogelijk het Amerikaanse model toe te passen op Europa, waar sociale vraagstukken traditiegetrouw collectief worden geregeld.
Begin deze maand heeft het Europees Parlement een misplaatst voorstel gepresenteerd, waarmee een dure, tot in detail geregelde verlenging van het zwangerschapsverlof werd beoogd. Dit voorstel is door de meeste lidstaten verworpen. Nu wij midden in de crisis rond de euro zitten, is het niet echt realistisch om te pleiten voor uitbreiding van het Europese mandaat met betrekking tot het gezinsbeleid en het beleid inzake de gelijke behandeling van mannen en vrouwen. En met ouderschapsverlof alleen bereik je ook geen samenleving die gezinsvriendelijk is. Samengevat kunnen we stellen dat de economie van morgen niet alleen afhankelijk is van onze productiecijfers, maar ook van onze geboortecijfers.
