Aktualności Pokojowa Nagroda Nobla

Walka o pokój jeszcze się nie skończyła

Dziesiątego grudnia Unia Europejska zostanie wyróżniona za tworzenie przez sześćdziesiąt lat struktur politycznych pozwalających unikać konfliktów. Ale jej dorobek może zostać zaprzepaszczony za sprawą obecnego kryzysu oraz rozczarowania, które mu towarzyszy, ostrzega historyk Dirk-Jan van Baar.

Opublikowano w dniu 7 grudnia 2012 o 12:43

W naszym regionie świata nigdy nie możemy być pewni nastania „wiecznego pokoju”. Projekt jego budowania przez UE będziemy mogli uznać za sukces dopiero wówczas, gdy w następnych stu latach nie dojdzie do wojny. Samo w sobie otrzymanie Pokojowej Nagrody Nobla w 2012 r. to kuszenie bogów. Można w tym wyróżnieniu dostrzec pierwszy głos w dyskusji, która będzie nam towarzyszyć w związku z obchodami rocznicy „big-bangu XX wieku” (czyli I wojny światowej). Jeśli to właśnie brał pod uwagę Komitet Noblowski, to wszystkich nas wyprzedził.

Wszystkie uroczystości są dobrą okazją do tego, aby doprowadzić do debaty o Europie, której kredo „nigdy więcej ”, zdaniem niektórych krytycznie do niej nastawionych obserwatorów, stało się puste i wytarte. Gdy ma się choćby niewielkie pojęcie o historii Europy, tego rodzaju poglądy mogą nam się wydać zaskakujące. Co nie znaczy, że UE jest nieodzowna do utrzymania pokoju w Europie. Mamy prawo w to wątpić. Nie przypadkiem tak pacyfistyczne kraje jak Norwegia czy Szwajcaria pozostają poza strukturami UE, a Europa, niepotrafiąca zapewnić samej sobie bezpieczeństwa, spogląda w kierunku Stanów Zjednoczonych.

Idea, że jakaś obca potęga może życzyć źle Europie, nie jest jedynie czystym urojeniem. Dzisiejsza Rosja nie jest już co prawda tym, czym była kiedyś – imperium zła, ale pod rządami Władimira Putina stara się odzyskać swój honor, wywierając presję na najbliższych sąsiadów: Białoruś, Gruzję i Ukrainę – na państwa, które należały niegdyś – podobnie jak kraje bałtyckie –obecnie członkowie UE – do Związku Radzieckiego.

Wywoływanie wilka z lasu

Czy wierzycie, że Tallinn, Ryga i Wilno nie są już narażone na rosyjskie zakusy? W zachodniej Europie nikt już takich kwestii nie rozważa, ale my w Europie Wschodniej, jesteśmy bardziej ostrożni. Ale może nie warto, dla świętego spokoju, wywoływać wilka z lasu? Taka jest mniej więcej „strategia” Europy wobec wszystkich niebezpieczeństw czyhających na nią z zewnątrz.

Newsletter w języku polskim

Tego rodzaju stosunek może nam się wydawać bardziej cyniczny niż jest w rzeczywistości. Ktokolwiek myśli, że Europa powinna być w stanie odeprzeć każde płynące z zewnątrz zagrożenie sugeruje istnienie linii demarkacyjnej, która tak naprawdę w rzeczywistości nie istnieje. Zewnętrzne granice Europy, przede wszystkim na Wschodzie, zostały świadomie rozmyte.

„Żelazna kurtyna”, która podczas zimnej wojny dawała bardzo wyraźny obraz świata, już nie istnieje i UE, gdy rozciągnęła swoje granice na Wschód, stała się elementem stabilizującym, wypełniając powstałą niebezpieczną pustkę władzy. Poszerzenie UE na Wschód jest w dalszym ciągu otwarte, ale Bosfor, z „proislamskim” rządem w Ankarze, to naprawdę o jeden most za daleko.

Oddalające się Wyspy

W tym czasie widzimy po stronie zachodniej Brytyjczyków, samotnych obrońców naszych wolności demokratycznych w 1940 r., nabierających coraz większego dystansu do UE. Ma to oczywiście poważne konsekwencje dla polityki zewnętrznej oraz dla polityki wspólnej obrony Europy. Bez Brytyjczyków, którzy razem z Francuzami dysponują prawem weta w ONZ, ta polityka nie ma żadnych szans na powodzenie.

Bruksela ma z kolei tendencję do traktowania oddalania się Brytyjczyków jako rzecz normalną, zmęczona ich sceptycyzmem wobec Europy. Ale gdyby Londyn oficjalnie wystąpił z Unii, cała nadzieja, że pewnego dnia Europa stanie na własnych nogach, prysłaby jak bańka mydlana, podczas gdy jak dotąd to właśnie ta nadzieja zachwycała Amerykanów. Stany Zjednoczone nie mają zamiaru po wieczne czasy bronić bezpieczeństwa w Europie, zwłaszcza że Europejczycy chcieliby, aby robili to za darmo.

Poza granicami Europy znajdują się strefy objęte konfliktami, z którymi Europa utrzymuje więzi od zawsze. Dziwne, że rozpad imperiów kolonialnych i brudne wojny, które im towarzyszyły, nie miały negatywnych reperkusji na integrację europejską, która rozpoczęła się w tym samym czasie co one. Bierze się to, moim zdaniem, z unikalnego charakteru dążeń europejskich – budowania pokoju, który to, począwszy od lat 50., był całkowicie skupiony na wewnętrznej ugodzie i pozwolił powierzyć nowym siłom wschodzącym imperia kolonialne popadające w chaos.

Powrót do protekcjonizmu?

Europejska Wspólnota Węgla i Stali, utworzona w 1951r., była projektem przywracania pokoju skierowanym do wewnątrz, oddającym pod administrację europejską ciężki przemysł Niemiec i Francji. Było to niezwykle błyskotliwe i zbudowało podstawy historycznego pojednania. Ten „praktyczny pacyfizm”, zrodzony z potrzeby i szczęśliwego przypadku, przyjął z konieczności postawę unikania konfliktów ze światem zewnętrznym oraz nieskutecznego postępu technokratycznego wewnątrz.

Co możemy odnaleźć w naszych relacjach z narodowymi państwami opiekuńczymi oraz w naszej dumie z modelu europejskiego. Do tej kwestii również staramy się podchodzić pokojowo, odkładając na później problemy czy też definiując nieustannie aspekty techniczne. Upolitycznienie wyzwoliłoby zbyt wiele emocji.Europa wydaje się istnieć tylko wówczas, gdy się modernizuje, integruje i oczyszcza.

Na to nam wskazuje kryzys euro, który podsyca waśnie wśród członków, a przecież euro powinno je wyeliminować, i zmusza UE do kroków w stronę jednej wielkiej niewiadomej. A to osłabia projekt pokoju europejskiego. Jeśli euro upadnie, staniemy się świadkami powrotu do „każdy u siebie” oraz do protekcjonizmu lat 30. Możemy na przykład wyobrazić sobie, że Hiszpania, której integracja z Europą była przecież sukcesem, wpadnie znów w pułapkę wojny domowej wywołanej konfliktami regionalnymi, które tak naprawdę przecież nigdy całkowicie nie obumarły.

Niezadowolenie ma jednak o wiele głębsze korzenie. Protestancka część Europy skarży się na wady części katolickiej, tak jakby chciała, aby powróciły dni reformy. Nie wierzmy, że pokój w Europie wynika sam z siebie, ponieważ młodzież interesuje się dziś jedynie podróżami czarterami i iPhonem oraz że wojna już się nie opłaca. Ten ostatni punkt widzenia był bardzo popularny również sto lat temu. I tak naprawdę to jest to całkiem logiczne, że Komitet Noblowski honoruje UE właśnie teraz. W Skandynawii potrafi się docenić polityczną poprawność, nawet jeśli może ona wywołać kilka głosów sprzeciwu.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Wspieraj niezależne dziennikarstwo europejskie

Europejska demokracja potrzebuje niezależnych mediów. Voxeurop potrzebuje ciebie. Dołącz do naszej społeczności!

Na ten sam temat