Kies een taal
Iedere dag verlaat Jocke Pikkarainen zijn woonplaats in Nuorgam [in Finland] om zich 25 kilometer noordwaarts te begeven, naar zijn werk in Tana Bru [in Noorwegen]. Daar trekt hij zijn rode verplegerstuniek aan en ontvangt hij de hulpbehoevende patiënten van de gemeenschap. Jocke Pikkarainen komt oorspronkelijk uit Kimito [in het zuiden van Finland] en heeft gestudeerd in Turku. Na verpleger te zijn geworden, heeft hij in augustus vorig jaar besloten zo ver mogelijk met zijn vrouw te verhuizen zonder te hoeven emigreren. Ze zijn allebei gaan werken in het zorgcentrum aan de noordoever van de rivier de Tana, die de grens vormt tussen Finland en Noorwegen. Zijn vrouw is nu met zwangerschapsverlof.
“We zijn hierheen gekomen voor het avontuur, maar ook omdat het bruto salaris hier ongeveer het dubbele is van wat je in Finland verdient voor hetzelfde werk”, zegt hij. Jocke Pikkarainen spreekt met zijn patiënten en met een aantal van zijn collega's in een soort 'steenkolen-Noors', maar onderhoudt zich in het Fins met Anu Saari, zijn chef. Het zorgcentrum van Tana Bru heeft maar liefst vijf Finnen in dienst en is een zeer kosmopolitische plek: slechts de helft van het personeel is van Noorse afkomst. “We hebben werknemers uit de Filippijnen, Rusland, Thailand, Canada en Estland”, verklaart Anu Saari.
Gastvrije uithoek
De salarissen in de Noorse gezondheidszorg trekken al lang Finse werknemers, en er gaat geen week voorbij dat Anu Saari geen Finse sollicanten ontvangt. “In Noorwegen willen jongeren niet de gezondheidszorg in. De werktijden schrikken ze af en andere sectoren bieden veel beter betaalde banen”, legt zij uit. Het aanbod van buitenlandse werknemers is zo groot dat Noorse medische instellingen het zich kunnen veroorloven selectief te zijn. “De beheersing van de taal is een belangrijk criterium. Je moet Noors kunnen spreken of je op z'n minst in het Zweeds verstaanbaar kunnen maken”, zegt zij.
Voor Jocke Pikkarainen is de taalkundige aanpassing zonder problemen verlopen. Hij heeft er ook geen spijt van gehad zijn leven als student in Turku te hebben ingeruild voor dat van een gezinsvader die leeft onder de stille hemel van Nuorgam. Maar als je hier woont of in Tana Bru, loop je weinig kans op gekkigheden te stuiten. Het enige restaurant van het dorp is meestal gesloten. En zes maanden duisternis kunnen een mens flink gaan tegenstaan. Maar Jocke Pikkarainen laat zich niet van zijn stuk brengen. “In feite is de sfeer hier best prettig. En de natuur is hier ongelooflijk”, merkt hij monter op.
De grensovergang tussen Nuorgam [in Finand] en het buurdorp Polmak [in Noorwegen] is eveneens een aangenaam oord. Als de meest noordelijk gelegen plaats van de Europese Unie, die tevens de grens markeert tussen Finland en het gebied van de NAVO [waarvan Noorwegen lid is], is het zelfs een behoorlijk gastvrije uithoek.
Exploitatie van de Poolcirkel
Aan de grens geeft een bord aan wanneer de douane geopend is. Het is verboden zonder speciale toestemming handelswaren mee te nemen buiten de openingstijden. Anne Länsman, die verantwoordelijk is voor de ontwikkeling en het economische leven in de gemeente Utsjoki-kyrkby [in Finland], legt uit dat de kracht van de Noorse kroon en de lagere kosten van het levensonderhoud in Finland van Nuorgam een zeer rendabele bestemming maken voor de Noren.
“Voor hetzelfde geld kunnen ze hier veel meer dingen kopen. En de koopkracht van de Noren is een impuls voor onze economie”. Toch vraagt zij zich af of de ondernemingen uit het zuiden van Finland wel hebben begrepen dat de Poolcirkel maar tweehonderd kilometer van Utsjoki verwijderd is. En dat Noorwegen al miljarden heeft gestoken in de exploitatie ervan. “Als de ontwikkelingen in de Poolcirkel op gang komen, zal Utsjoki zich in het centrum van alle activiteiten bevinden, op een kleine afstand en aan de Finse kant van de grens. Om Finland te laten profiteren van de nabijheid van de Poolcirkel, zou ik de Finse ondernemingen willen oproepen hier te investeren”, zegt zij.
Afhankelijk van de koopkracht van Noren
Want de regio kan niet eeuwig afhankelijk blijven van de koopkracht van de Noren. Noordelijk Lapland moeten ook inzetten op het Finse toerisme, meent Aslat-Jon Länsman. Met zijn 26 jaar is hij tegelijkertijd rendierfokker, uitvoerend directeur van een familiebedrijf dat lokale specialiteiten produceert – zoals gedroogd rendierhart -, beheerder van een café in het hoogseizoen en organisator van “avontuurlijke” vakanties, zoals zalmvissen, het ontdekken van de cultuur van Lapland, diepzeeduiken in de Noordelijke IJszee en skiën.
“Het is een hele toer om de mensen hier in de winter te laten komen”, erkent hij. Aslat-Jon Länsman maakt zich zorgen als hij ziet dat de meeste jongeren vertrekken om in het zuiden te gaan studeren en werken. Want het is moeilijk om de cultuur van Lapland in leven te houden als zij zichzelf in de voet schiet. “Het is waar, je moet ervoor vechten, maar er zijn zeker kansen voor mensen die wel durven”, verzekert hij, als een goede ondernemer.
En grijpen de inwoners inderdaad hun kansen? “Ik ken hier geen andere jonge ondernemers, in deze sector. Er zijn drie rendierfokkers van onder de dertig bij onze coöperatie”. Volgens Aslat-Jon Länsman moeten de jonge Lappen zich richten op het fokken van rendieren om ervoor te zorgen dat de cultuur overleeft. “De cultuur van Lapland bestaat uit het fokken van rendieren. Het Fins kent maar twee woorden voor 'rendier', maar wij hebben er wel 150 om het dier in al zijn nuances te beschrijven”.
