Kies een taal
Michel Sieurin buigt zich naar voren, legt zijn hamer neer en gaat zachter spreken: “Vijf jaar geleden had ik op Nicolas Sarkozy gestemd, maar nu heb ik daar moeite mee. Ik vond zijn slogan goed: “Meer werken om meer te verdienen”. Maar voor de gewone man heeft hij niets gedaan, hij is de president van de rijken”.
Sinds 25 jaar is Sieurin de schoenmaker van Montivilliers, een klein stadje in het noorden van Frankrijk, in de buurt van Le Havre. “Het anti-sarkozysme is een fenomeen van de Parijse elite”, beweerde Carla Bruni-Sarkozy onlangs. Zo staat het ook in de regeringsgezinde pers: de Parijse literatoren, journalisten en intellectuelen zouden tegen Sarkozy zijn, maar de “zwijgende meerderheid” buiten Parijs zou er een andere mening op nahouden. Dat zegt ook Sarkozy zelf, die – wat een verrassing! – op zijn reizen naar de provincie alleen maar fans tegenkomt. Maar misschien had Sarkozy een keer met iemand als de schoenmaker van Montivilliers moeten praten.
De 56-jarige Sieurin was als jonge man metaalarbeider, en lid van de communistische vakbond CGT “toen in 1981 door de verkiezing van Mitterand links aan de macht kwam, verwachtte ik een wonder”. Maar links verdween weer, en het kapitalisme bleef. Sieurin zag nog het een en ander verdwijnen. Zijn dromen over een solidaire maatschappij, zijn baan als automonteur, en duizenden andere arbeidsplaatsen in de industrie van zijn regio.
Parijs is hier lichtjaren verwijderd
Op 22 april is de eerste ronde van de Franse presidentsverkiezingen, en op 6 mei de tweede en beslissende. Michel Sieurin gaat misschien blanco stemmen. Ook de socialist François Hollande is voor hem “slechts een liberaal” – dat woord verwijst in Frankrijk naar het gehate economische liberalisme. De rechtlijnig linkse kandidaat Jean-Luc Mélenchon is de schoenmaker te agressief, en de radicale nationalisten van Marine Le Pen komen alleen al uit principe niet in aanmerking. “Voor sommige vrienden van mij wel”, zegt Sieurin. “Die zijn woedend en willen dat laten zien. Maar het zijn geen fascisten”.
Montivilliers is een klein stadje zoals vele andere. Naar Parijs is het tweeëneenhalf uur rijden, maar in cultureel opzicht ligt de hoofdstad lichtjaren ver weg. Parijs - dat is voortdurend openbare debatten voeren, een nerveus centrum. In het Frankrijk van de provincie tikt de klok langzamer. Hier vormen zich de meningen in stilte, in de kring van familie, vrienden en verenigingen. Dit Frankrijk zal de doorslag geven bij de verkiezingen. De geografie van het land is aan het veranderen. Kleinverdieners en langdurig werklozen trekken naar de kleine steden en het platteland. In de grote steden kunnen ze dikwijls alleen maar kiezen tussen dure woonwijken en onveilige getto's. “Hier is het rustig”, luidt het eerste antwoord als je de inwoners van Montivilliers naar de pluspunten van hun woonplaats vraagt.
Het marktplein is omringd door oude huizen, waarvan vele met traditionele balken maar de meeste in erbarmelijke toestand, en een markt heeft de stad allang niet meer. De bijna duizend jaar oude abdij verkeert daarentegen in goede staat, want daar betaalt de staat voor. Haar geschiedenis als kerkelijk onderkomen eindigde tijdens de Franse Revolutie, toen de nonnen geen trouw aan de republiek wilden zweren. Vanaf 1793 herbergde het gebouw zelfs een brasserie.
“Onze vrienden zijn bijna allemaal werkloos”
Een abdij-brasserie is er nu nog steeds, aan de overkant. Het is een ontmoetingsplek voor werklieden. Claude Far en Salim Khaoua zitten daar. Ze zijn 28 en 30 jaar, van Algerijnse en Marokkaanse afkomst, en ‘onafscheidelijk’ als broers, naar eigen zeggen. Ze bewonderen de Duitsers om hun bondskanselier en hun auto’s, en zijn van mening dat het met Frankrijk bergafwaarts gaat. De overgrote meerderheid van de bevolking denkt er ook zo over. Die wordt gevoed door een stroom boeken en artikelen, die treuren om het afglijden naar een systeem van twee klassen, en om de afbraak van het ‘Franse sociale model’ dat zich in één woord laat samenvatten: égalité (gelijkheid). “Onze vrienden zijn bijna allemaal werkloos”, zegt Salim, “die kunnen het zich niet veroorloven om naar een restaurant te gaan, zoals wij”. Claude en Salim zijn bijna altijd onderweg. Ze controleren de lasnaden van kernreactoren, in het hele land. Soms krijgen ze loon uitbetaald, soms een soort vergoeding, afhankelijk van de vraag of hun lichamen zijn blootgesteld aan de maximale dosis radio-activiteit en ze dus een gedwongen pauze moeten inlassen.
Deze twee mannen maken deel uit van het “Frankrijk dat vroeg opstaat” waarvan Sarkozy de deugden zo graag bezingt. “Mensen zoals wij heeft hij beloofd dat we meer zouden gaan verdienen – nou, dat is niet gebeurd.” En opnieuw: “Hij is de president van de rijken”. Hollande dus? “Nee, die wil de kerncentrales sluiten”. Marine Le Pen? “Misschien. Frankrijk moet zich tegen de concurrentie wapenen. Maar de eis van een terugkeer naar de frank is flauwekul”.
Commentaar
De “haat jegens rijken”
*“Wat de campagne aan het licht brengt: de haat jegens rijken”, luidt de kop in Le Point. Het weekblad beschrijft hoe verscheidene presidentkandidaten, waaronder de radicaal linkse Jean-Luc Mélenchon, de aanzet hebben gegeven voor de trend van “de haat jegens de rijken”. Welgestelden zijn de “zondebokken van de [presidents]kandidaten*” geworden nu de ongeëvenaarde crisis en de torenhoge schulden als achtergronddecor voor de verkiezingscampagne fungeren”.
Zo spreekt men van afschaffing van privilèges, een verwijzing van de Franse revolutie in 1789, en van een “jacht op rijken” bij gebrek aan mogelijkheden om “meer aan de armen te geven”. Het blad schrijft verder:**
Alle kandidaten laten dezelfde grote ommekeer zien: de drempel van wat acceptabel werd geacht qua inkomensverschillen lag zeer hoog in de jaren 90 en 2000 maar is nu plotseling verlaagd.
Nu de campagne haar einde nadert, vraagt Le Point zich af: “Zullen de presidentsverkiezingen een eind maken aan deze typisch Franse bevlogenheid?”
