Kies een taal
Ik ken Călin Peter Netzer en heb al zijn films gezien, behalve "Child’s pose". Ook heb ik de films van Cristi Puiu, Cristian Mungiu, Corneliu Porumboiu, Cristian Nemescu en Tudor Giurgiu gezien. Ik leef nog altijd in een werkelijkheid die heel vaak de logica van de beschaving onderuithaalt. De maatschappij, de gevangenis, het ziekenhuis, de school of andere instellingen vormen evenzovele inspiratiebronnen voor het bijzonder waardevolle artistieke werk van onze jonge generatie cineasten van de New Wave.
Ik geloof nog steeds dat onze lotsbestemming, nadat we het communisme hebben afgeschud, ons in de toekomst een Roemeense Nobelprijswinnaar voor de literatuur zal opleveren. Herta Muller heeft die prijs weliswaar reeds ontvangen, maar haar werk ging eerder over de gevolgen van de herinnering aan het communisme dan over het communisme zelf.
Investeren in zelfkastijding
Ik verwacht dat ons een Nobelprijs ten deel zal vallen voor een werk over de samenleving zich in een overgangssituatie [van communisme naar democratie] bevindt. Dat is het thema dat de cineasten van de Roemeense New Wave in hun films behandelen. Films die wij zouden negeren als ze geen internationale erkenning hadden gekregen, want de meesten van ons vinden dat ons land daarin door het slijk wordt gehaald. Jonge regisseurs proberen subsidie te krijgen van het nationaal cinematografisch centrum, maar dat houdt de hand meestal op de knip.
En toch moeten wij hen helpen, want zij tonen de wereld het enige authentieke dat wij nog bezitten: het lijden en de wanhoop die de Roemeense identiteit met zich meebrengen. De wanhoop om tegen de stroom van de geschiedenis in en naast de beschaving te lopen. In onze huidige wereld verkoopt dat goed en wij kunnen van de gelegenheid gebruik maken om in deze zelfkastijding te investeren.
Het absurde behoort tot ons ethos
Laten we de beroemde zin uit de film "Filantropica" van Nae Caranfil parafraseren: wij strekken altijd onze hand uit naar Europa, het IMF en de Wereldbank; laten we ze dan ten minste een mooi verhaal aanbieden. Dat zou een gesublimeerde vorm van bedelen zijn. Wij verkopen u wanhoopspillen en u, westerlingen, geeft ons een beetje geld omdat u dankbaar bent dat u aan dit drama bent ontsnapt. Uw land werd immers door het Jalta-akkoord beschermd!
Ik heb "Child’s pose" nog niet gezien, maar "The Death of Mister Lazarescu" deed mij sprakeloos staan, niet omdat het werk boven de conventionele verbeelding uitsteeg, maar omdat ik wist dat het een realistisch verhaal was. Ook de film van Netzer komt uit de traditie van Tsjechov, die de wanhoop beschrijft om te moeten leven in een universum waar de vrije wil en de vrijheid geen betekenis meer hebben.
Ik heb "Filantropica" en "California Dreamin'" gezien en ik was diep onder de indruk van hoe goed Roemenen zich kunnen redden als het gaat om levensfilosofie. Steeds wanneer ik na een New Wave-film de zaal uitloop, voel ik een enorme behoefte om Tsjechov te herlezen. De gedachte dat in ons Oost-Europa het absurde tot ons ethos behoort en geen ontkenning van de rede vormt, dringt zich dan sterk aan mij op.
Extreem individualisme of egoïsme
De personages in onze films zijn à la Tsjechov. Een Roemenië in overgang is een gesloten wereld waaruit zij proberen te ontsnappen, maar dat lukt alleen door weg te vluchten in illusies of in de dood. De personages van Giurgiu, Porumboiu, Netzer en Mungiu zitten als gevangen in een bestemming die zich in een overgangsfase bevindt. Het wachten dat daarmee gepaard gaat, is een lange doodsstrijd. Een hermetisch universum en flauw licht overheersen in deze filmstroming die onze eigen wereld beschrijft. Slechts zelden breekt er hier en daar een straaltje zon door… Of het nu gaat om abortus, geloof, drugs of de bekering van een gemeenschap tot het kapitalisme, de New Wave-films hebben als onderwerp extreem individualisme of egoïsme, verraad en vooral eenzaamheid als een proces van de ontbinding en de dood van de mens als sociaal wezen. In deze verhalen zijn de meeste personages vrouwen die er nooit in slagen grip te krijgen op hun bestemming of die van hun gezin, terwijl de mannen al lang en breed de handdoek in de ring hebben gegooid.
Deze films hebben een open einde, alsof elk van hen een voortzetting vormt van wat de regisseur in "California Dreamin'" onbeslist laat: een Roemeense realiteit die afdrijft in een richting die niemand nog kan veranderen.
Een wereld in ontbinding
Wat onderscheidt deze jongeren van degenen die vlak na 1989 probeerden het filmminnende Europa beet te nemen door het principe "nieuwe tijden … meer van hetzelfde" te volgen? Deze kinderen hebben het begin van de overgang meegemaakt, zij zien de gapende wonden die het communisme heeft geslagen, en compromissen sluiten is voor hen een onbekend fenomeen. Zij leven in een werkelijkheid die ontmenselijkt raakt en het egoïsme als kenmerk van de overgangsfase op een voetstuk zet.
Deze kinderen gebruiken hun verbeelding niet om te falsifiëren, maar om te vertellen. Zij zijn opgegroeid met "de sleutel om de nek" [in de communistische landen gingen kinderen al heel jong alleen naar school, met de huissleutel aan een touwtje om de nek. Tegenwoordig staan deze sleutelkinderen symbool voor degenen die zich alleen redden.] in een periode dat niemand nog langer tijd had om ze verhalen te vertellen. Maar wat hen vooral onderscheidt, is dat ze zonder haat naar de wereld kijken: ze vertellen heel ongedwongen en vatten de bestemming van een wereld in ontbinding in beelden. Ze bieden geen oplossingen, maar vormen de eerste vrije mensen in onze wereld.
Helaas hebben ze maar weinig publiek in Roemenië, een land dat niet in staat is in de spiegel te kijken. Ze bevinden zich net als miljoenen andere Roemenen in ballingschap in het Westen, dat hen vandaag eert en morgen terug laat zinken in onverschilligheid en hen ten onder laat gaan in het drama van een Oost-Europees land dat er niet in slaagt zich te ontworstelen aan de doodsstrijd à la Tsjechov, die wij overgang noemen.
Internationale prijzen
Succes ondanks piepklein budget
De prijs die ”Child’s Pose”, het verhaal van een verstikkende liefde tussen een moeder en haar zoon, maar ook een meedogenloze afspiegeling van de corruptie in Roemenië, heeft gewonnen, toont opnieuw aan dat de Roemeense film van de laatste jaren tot "de beste" behoort, aldus România liberă. Voor het dagblad is dat een paradox, omdat het om een land gaat
waar het gros van de steden niet eens een bioscoop heeft en waar bijzonder weinig geld voor filmproducties beschikbaar is. Bovendien ontstaat er elke keer weer ophef over de verdeling van dat geld.
Vervolgens maakt de krant een vergelijking tussen het succes van de films in internationale competities en het succes van de Roemeense turnsters op de Olympische Spelen:
Tijdens de Berlinale kreeg de film van Călin Netzer steun van onze medaillewinnaars op de Olympische Spelen. Dat was geen reclametruc, want de gelijkenis dringt zich onmiskenbaar op. Zowel sporters als kunstenaars hebben ons land prijzen opgeleverd, ondanks de gebrekkige omstandigheden. Hoewel we geen zwembaden hadden, hebben we zwem- en waterpolokampioenen in onze gelederen. Zo hebben we ook de Gouden Palm [in 2007, voor de film "4, 3, 2" van Cristian Mungiu] en de Gouden Beer met een piepklein budget gewonnen. De instanties voor cultuur en sport hebben op geen enkele wijze aan het behalen van deze prijzen bijgedragen. Wonderen zijn namelijk Gods domein. En gelukkig houdt God van films.
