Het leven zo luguber als een thriller

Een roman over een seriemoordenaar in Athene is zo realistisch dat de auteur, Petros Markaris, zijn lezers op het hart moest drukken de in het boek beschreven daden niet zelf in praktijk te brengen. De reden: het gaat over de belasting ontduikende Griekse elite en de slachtoffers van het corrupte systeem.

Gepubliceerd op 16 mei 2012 om 10:02

Een seriemoordenaar maakt de welvarende voorsteden van Athene onveilig. Zijn slachtoffers zijn allemaal rijke Grieken die geen belasting betalen en hun lichamen liggen verspreid tussen de ruïnes van de oude stad. Ze zijn vergiftigd met dollekervel, op dezelfde wijze als Socrates.

Griekenland krijgt momenteel heel wat voor zijn kiezen, waaronder een sterke toename van de criminaliteit, maar deze specifieke gruweldaad is grotendeels fictie. Het betreft de plot van de jongste bestseller van Petros Markaris. Hij heeft de rol van thrillerschrijver en commentator van maatschappelijke ontwikkelingen in Griekenland zodanig met elkaar verweven dat hij is uitgegroeid tot een van de meest geciteerde persoonlijkheden in de crisis.

De moorden in Markaris' nieuwe boek ‘I Pairaiosi’ ('de vereffening') spreken sterk tot de verbeelding van grote groepen lezers die woedend zijn op de belasting ontduikende elite in het land, omdat mede door hun lamlendigheid Griekenland op de knieën is gedwongen.

Veel lezers worden net als de held en verteller van het boek, inspecteur Kostas Charitos, heen en weer geslingerd tussen walging en stiekeme bewondering voor de moordenaar, die zichzelf de nationale belastingontvanger noemt en geld eist, niet voor zichzelf maar voor de staatskas.

Nieuwsbrief in het Nederlands

De sympathie van de lezers voor de moordenaar was zo groot dat Markaris het verstandig vond op de achterzijde van het boek te schrijven: "Waarschuwing: de in dit boek beschreven daden moeten niet worden geïmiteerd."

Crimineel gedrag in Griekenland zo wijdverspreid

"Ik wilde het echte verhaal vertellen door te laten zien hoe deze crisis zich heeft ontwikkeld en welke gevolgen zij voor gewone mensen heeft", zegt Markaris tijdens een vraaggesprek in zijn flat in Athene. Hij stelt dat het schrijven van misdaadromans de beste manier vormt om commentaar op politiek en maatschappij te leveren, omdat crimineel gedrag in Griekenland nu zo wijdverspreid is.

"In het oude Griekenland betekende de titel van het boek het levenseinde, de rekening van het leven vereffenen", vertelt de 75 jaar oude auteur. "Maar in de huidige betekenis gaat het om een methode van belastingheffing. In ruil voor een betaling aan de belastingdienst verleent de staat amnestie aan mensen die hun belasting niet hebben voldaan."

Markaris werd in Istanbul geboren uit Griekse en Armeense ouders en vestigde zich in Athene toen hij in de dertig was. Hij beziet de problemen van Griekenland nog steeds met de ogen van een buitenstaander. "Dit systeem is vanaf het begin van de 20e eeuw elke dag stap voor stap opgebouwd en dat proces is de afgelopen dertig jaar versneld", zegt hij.

Onhoudbare koehandel

Het systeem waar hij op doelt, wordt meestal cliëntelisme genoemd. Het omvat de Griekse elite, de reders, artsen, advocaten en topjournalisten. Zij financieren de twee grootste partijen en in ruil daarvoor verkrijgen zij voor hun zonen en dochters topfuncties bij de overheid en voor zichzelf levenslange belastingvrijstelling. Het was een onhoudbare koehandel die in het nationale huishoudboekje werd verdoezeld en die op spectaculaire wijze aan het licht kwam toen het land niet langer geld op de internationale markten kon lenen om zijn gewoontes te financieren.

Toen de vertrekkende regering Atheense artsen op de huid ging zitten in een nogal late poging om wat inkomsten te verwerven, ontdekte zij dat de meeste artsen geen cent betaalden. De artsen hadden een inkomen opgegeven van net onder de belastingdrempel van 12.000 euro terwijl zij in auto's rondreden die dat bedrag vele malen waard waren.

De strijd die daarna tussen hervormingsgezinden in de regering en de elite losbarstte, werd in het nadeel van eerstgenoemden beslecht. De regering viel en de verkiezingen van vorige week leidden alleen maar tot een patstelling en het onzekere vooruitzicht van een nieuwe stemmingsronde.

Ondertussen blijven de rijken de dure cafés en restaurants in groten getale bezoeken, terwijl de arbeiders en een groot deel van de middenklasse armoede lijden. Markaris zelf woont in een bescheiden appartement in een wijk in het centrum van Athene, waar het vroeger beslist veel aangenamer vertoeven was. Nu worden uitingen van woede op de muur gekalkt in de vorm van graffititeksten waarin immigranten met uitzetting of erger worden bedreigd.

Percentage zelfmoorden met 22 procent gestegen

In zijn boeken beschrijft Markaris hoe hij aankijkt tegen de crisis die zich ontvouwt. Zijn jongste boek opent met een citaat van een voormalige president, Konstantinos Karamanlis, die Griekenland als een "gekkenhuis zonder einde" betitelt. In het eerste hoofdstuk maken vier oude dames een eind aan hun leven.Zij laten een briefje achter waarop staat dat zij hun medicijnen en de huisarts niet meer kunnen betalen nu er in hun pensioen gesneden wordt en dat zij daarom de maatschappij niet langer tot last willen zijn.

Dit blijkt de afgelopen twee jaar inderdaad te zijn voorgekomen. Volgens officiële statistieken is het percentage zelfmoorden met 22 procent gestegen, maar waarschijnlijk is dat nog aan de lage kant. Vrome orthodoxe gezinnen die met zelfdoding geconfronteerd worden, houden uit schaamte vaak hun mond.

Wanneer hij de motieven van de zelfverklaarde nationale belastingontvanger heeft ontdekt, merkt Charitos droogjes op dat slechts enkele "loontrekkers, de werklozen en de huisvrouwen" zouden overblijven als alle belastingontduikers zouden worden vermoord.

"Het systeem waarop het land sinds de val van de junta draait, ligt aan gruzelementen", zegt Markaris. "De bezuinigingsmaatregelen hebben het politieke landschap verwoest. De vraag is of Griekenland de bezuinigingsmaatregelen doorstaat en overleeft en of Europa de ondergang van Griekenland kan overleven. Ik zou op deze vraag geen antwoord durven geven."

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp