Huisuitzettingen worden niet meer getolereerd

's Ochtends hadden ze in het diepste geheim afgesproken bij het treinstation Atocha in Madrid, om hun ‘prooien’ op te wachten. Op de plek waar veel afgevaardigden vanuit hun kiesdistrict naartoe komen om naar een parlementsvergadering te gaan. Tegen half acht staan tientallen activisten, gewapend met fluitjes en luidsprekers, eindeloos te wachten in de aankomsthal van de hogesnelheidslijn. Iedereen heeft twee borden bij zich, een groene met de tekst “Ja, we kunnen het” (de beslagen op onroerend goed stoppen), en een rode waarop staat: “Maar zij willen niet” (de politici).
Tegen negen uur komen er steeds meer treinen binnen uit Valencia, Barcelona of Sevilla. De spanning neemt toe: “Kwijtschelding van schulden en sociale huurwoningen voor degenen die zijn uitgezet”, schreeuwen woedende activisten. Toegesnelde politieagenten leggen een provisorisch veiligheidscordon aan en zodra in de verte een parlementslid opduikt, haasten ze zich om hem te beschermen en naar de taxistandplaats te begeleiden.

Bevolking pikt de uitzettingen niet meer

Na vier jaar strijd om een einde te maken aan het drama van de beslagleggingen op onroerend goed - 510 per dag sinds begin 2013 - hebben een honderdtal collectieven tegen huisuitzetting (verdeeld over het hele land) een nieuwe strategie bedacht, de “escrache” (“onthulling”). Met deze uit Argentinië afkomstige term werden in de jaren 90 de burgerbetogingen aangeduid die tot doel hadden de aandacht te vestigen, meestal voor hun huis of op hun werk, op degenen die verantwoordelijk waren voor de militaire onderdrukking tussen 1976 en 1983.
In Spanje, waar de bevolking het niet langer pikt dat mensen die hun werk zijn kwijtgeraakt (26% van de beroepsbevolking is werkloos) en hun leningen niet meer kunnen terugbetalen, op straat worden gezet, is nu deze “escarche” ingevoerd om politici die niet bereid zijn tot een grondige herziening van de hypotheekwetgeving, publiekelijk te veroordelen. “We zijn nog aan het proefdraaien”, vertelt Guillem, coördinator van de actie bij Atocha. “Maar we zullen deze methode blijven verbeteren om onwillige kamerleden met schande te overladen door voor hun deur te gaan staan of ze te verrassen in een restaurant of een hotel. We laten niet los”*.

Luidruchtige sit-in bij parlementslid

Zo hebben de ‘indignados’ sinds half maart het Ritzhotel in Madrid bezet en een luidruchtige sit-in georganiseerd voor het appartement van een conservatief parlementslid in Barcelona. “Onze aanpak is absoluut vreedzaam; het is niet de bedoeling om te slaan of te beledigen, maar om met zijn allen druk te blijven uitoefenen. Als wij, ondanks dat de meerderheid van de Spanjaarden ons steunt, niet worden gehoord, wil dat zeggen dat van democratie geen sprake is”, waarschuwt Ada Colau, de bezielende kracht achter de actiecomités tegen huisuitzetting, die in drie jaar tijd 1,4 miljoen handtekeningen hebben verzameld. Daarmee kon op 12 februari aan de kamer van afgevaardigden een volksinitiatiefwet (VIW) worden voorgelegd die bestaat uit drie onderdelen: opschorting van de uithuiszettingen, kwijtschelding met terugwerkende kracht van achterstallige betalingen na het verlies van de woning en het opzetten van een bestand aan sociale huurwoningen. Het doel van de “escraches” is om de kamerleden van de conservatieve Partido popular (PP), die deel uitmaakt van de regering en een absolute meerderheid heeft, en die zich als enige verzet tegen de VIW, te dwingen alsnog te buigen.

“Stalken van politici is antidemocratisch”

Sinds vorige week is de strategie van het aan de schandpaal nagelen een beetje doorgeslagen. Tientallen activisten duiken plotseling op in het nabijzijn van een aantal conservatieve parlementsleden, onder wie bewindslieden van de PP: voor het parlement, onder het raam van hun kantoor, en steeds vaker tot voor de deur van hun woning. Elke keer wordt de betreffende bewindsman onder luid pangekletter en leuzen uit luidsprekers uitgejouwd en uitgescholden. “Ze worden door de mensen op straat herinnerd aan hun democratische plichten”, aldus Ivan, een van de coördinatoren. De bewindslieden in kwestie vinden de manier waarop dat gebeurt echter onacceptabel.

“Dit stalken van politici is antidemocratisch”, viel regeingsleider Mariano Rajoy maandag 25 maart woedend uit. Hij heeft geen datum vastgesteld voor stemming over de VIW en staat met zijn rug tegen de muur. Ondanks de druk van de bevolking weigert hij de verzoekschriften mee te nemen in de besluitvorming. “Dan zouden de hypotheekleningen nog verder inzakken. Gezien onze zwakke financiële positie is dat risico te groot”, is zijn verdediging.

Zes mensen hebben zelfmoord gepleegd

Intussen pakken donkere wolken zich samen boven de PP: uit een peiling van het Metroscopia-instituut in februari bleek dat 85% van de Spanjaarden te doen heeft met gezinnen die op straat staan en de strijd tegen huisuitzettingen steunt. De oppositiepartijen vormen een gezamenlijk front en rechters voeren gewetensbezwaren aan. Sinds december hebben zes mensen die elk moment door deurwaarders op straat konden worden gezet, zelfmoord gepleegd.

Op 14 maart heeft het Europese Hof van Justitie een Spanjaard die zich had beklaagd in het gelijk gesteld en geoordeeld dat de nationale wetgeving “onrechtvaardig” is. Deze wetgeving, die dateert uit 1909, maakt het mogelijk om heel snel (vanaf de eerste kennisgeving van achterstallige betaling) tot uithuiszetting over te gaan, verbiedt eigenaren om bezwaar te maken tegen de - vaak onrechtmatige - voorwaarden van het contract met de bank en verplicht de uitgezette persoon om de achterstallige betalingen tegen torenhoge rentes te voldoen. “Dit vonnis van de Europese rechtbank opent nieuwe perspectieven”, zegt rechter Fernandez Seijo, door wie de klacht is ingediend. “Nu kunnen we beslagleggingen op onroerend goed veel gemakkelijker blokkeren”.

De in het nauw gedreven regering Rajoy heeft aangekondigd dat in de nieuwe wet “rekening zal worden gehouden met sommige bezwaren” van het Europese Hof. Al heeft hij er wel meteen bij gezegd dat “in geen geval sprake zal zijn van kwijtschelding met terugwerkende kracht van achterstallige betalingen”. De strijd met de collectieven tegen huisuitzetting, voor wie dit punt onbespreekbaar is, is dus nog niet voorbij. En de “escraches” gaan vermoedelijk gewoon door.

Portret

Kruistocht van een advocaat

Op 14 maart heeft het Europees Gerechtshof geoordeeld dat “de Spaanse wetgeving in tegenspraak is met die van de EU”. In het arrest stelt het hof dat de huidige wet “de bevoegde rechter verhindert een hypotheek ongeldig te verklaren en een procedure van gedwongen huisverkoop op te schorten”. El Pais is van mening, dat dit een grote overwinning is voor Dionisio Moreno, de avocaat die slachtoffers van uitzettingen verdedigt. Het dagblad vertelt hoe hij het heeft opgenomen voor Mohamed Aziz, die in januari 2011 uit zijn woning was gezet. Het pleidooi van Moreno dat de Spaanse wetgeving onrechtvaardig is, heeft zijn vruchten afgeworpen. Met deze strijd heeft hij weliswaar “geld verloren maar niet zijn glimlach”, zegt hij tegen de krant.
Moreno vertelt hoe hij op het idee was gekomen om “consumentenrechten aan te voeren” in de verdediging. El País beschrijft hem als een

stille protagonist die het Spaanse systeem van uitzettingen helemaal door elkaar heen heeft geschud et die weer hoop heeft gegeven aan duizenden mensen die hun woning hebben verloren, of die deze aan het verliezen zijn omdat ze de schulden die ze bij de bank hebben niet kunnen aflossen.