Kies een taal
Kolonel Muammar Khadaffi weigert de moraal of de praktische logica van zijn situatie onder ogen te zien. Hij verschanst zich in Tripoli nu meer dan de helft van zijn land (qua inwonertal) in handen van de oppositie is. Deze stijfkoppige houding zou niemand moeten verbazen.Tijdens zijn meer dan veertig jaar durende heerschappij in Libië heeft hij nooit blijk gegeven van een sterke moraal of praktisch instinct, behalve als het erom ging zijn eigen macht te behouden.
Niettemin zal de Europese Unie in de verre toekomst getuige zijn van een verrassende uitkomst van de huidige gebeurtenissen in Egypte, Tunesië en Libië. Het is nu mogelijk en zelfs waarschijnlijk dat zich in een brede strook van Noord-Afrika en het Midden-Oosten een democratische revolutie zal verspreiden. We moeten nog even geduld hebben voordat we kunnen beoordelen hoe ver deze revolutie zal gaan, net als in de eerste maanden na de val van de Berlijnse Muur in 1989. Maar net als toen loont het om plannen te maken en vooruit te denken.
Ontwikkelingen ten goede of ten kwade aan ons continent
De EU heeft zich ontwikkeld op basis van een reeks ideeën die eerst vergezocht leken maar later als onvermijdelijk werden beschouwd. Het volgende idee kan wel eens de uitbreiding van de EU naar de zuidoever van de Middellandse Zee zijn. Op dit moment verwacht niemand een dergelijke ontwikkeling, aangezien Frankrijk, Duitsland en verscheidene andere EU-landen zelfs de gedachte aan een lidmaatschap voor Turkije, dat reeds een democratie is, niet kunnen accepteren.
Maar laten we eens terugkijken naar het begin van de jaren negentig: het werd toen al snel duidelijk dat West-Europa er enorm belang bij had de stabiliteit, de vriendelijke houding en de economische ontwikkeling van zijn naburige voormalige Sovjet-satellietstaten te bevorderen. Dat was een lang, traag proces dat ruim een decennium later voor tien van deze landen resulteerde in een volwaardig lidmaatschap van de EU. Niet alle voormalige Sovjet-satellietstaten groeiden uit tot democratieën en ze zijn evenmin allemaal tot de EU toegetreden. Hetzelfde zal vermoedelijk gelden voor Noord-Afrika en het Midden-Oosten.
En toch is het goed stil te staan bij de parallellen tussen de val van de Sovjet-Unie, aan de oostgrens van de EU, en de ondergang van Arabische dictators op de zuidoever van de Middellandse Zee. Net als na 1989 zal het in de komende maanden en jaren steeds duidelijker worden hoe immens het belang van het ontwaken van de Arabische landen voor Europa is. Tevens zal blijken welke buitengewone historische kansen deze nieuwe situatie ons continent biedt, of de ontwikkelingen nu ten goede of ten kwade zijn.
Nieuw soort unie met diverse vormen van lidmaatschap
Amerika is in de regio in lastige militaire kwesties verwikkeld en zal verantwoordelijk worden gehouden voor wat er al dan niet in Palestina gebeurt. Europa heeft, net als na 1989, vooral economische en culturele banden te bieden, die een positiever karakter hebben. De Europese landen vormen reeds de belangrijkste handelspartners voor de meeste Noord-Afrikaanse staten; zo is Italië een grote afnemer van olie en gas uit Libië en Algerije. De logica van deze banden en de angst voor instabiliteit en massamigratie stuwen ons op de lange termijn onvermijdelijk in de richting van een EU-lidmaatschap voor sommige Noord-Afrikaanse landen.
Dat zal waarschijnlijk geen volwaardig lidmaatschap zijn, zoals we dat nu kennen. Eerder valt te denken aan een nieuw soort unie met diverse vormen van lidmaatschap. Eigenlijk hebben we dat nu al: slechts enkele van de 27 lidstaten van de EU doen mee aan de euro of de paspoortvrije Schengenzone. Er moet dus een nieuwe formule worden gevonden om democratische landen in Noord-Afrika economische integratie, waaronder uiteindelijk vrije handel en een interne markt, te bieden. Een volledig vrij verkeer van werknemers zit er vermoedelijk niet in. Dit alles zal betekenen dat de Europese Unie opnieuw haar naam moet veranderen, bijvoorbeeld in Europese en Mediterrane Unie.
Wat heeft Europa de mogelijk nieuwe Noord-Afrikaanse democratieën anders te bieden dan dit voorstel, deze langetermijnvisie? Een beetje steun en een paar plaatsen aan de universiteit: dat is alles. Net als na de val van de Berlijnse Muur hebben we echter iets uiterst waardevols te bieden, als een impuls voor democratische hervormingen: de mogelijkheid om zich bij ons aan te sluiten.
Dat klinkt moeilijk en dan hebben we het nog niet eens over de islam gehad. Maar vergeet niet dat een dergelijke ontwikkeling economisch en politiek gezien ook gunstig is voor Europa. Het van het Latijn afgeleide woord Mediterraan betekent per slot van rekening 'midden van de aarde' en niet een of andere zuidelijke grens of uithoek. Eeuwenlang was dit gebied het centrum van onze wereld. En het ligt in de nabijheid van Europa.
Fragmenten uit het artikel van Bill Emmot dat op 28/02/11 in het Italiaans verscheen in La Stampa die de volledige auteursrechten over het stuk bezit.
Gezien vanuit Oost-Europa
Partnerschap opgeofferd aan Middellandse Zeegebied
De crisis waaronder de landen in de Arabische wereld momenteel gebukt gaan zorgt ervoor dat de aandacht van de Europese Unie wordt verlegd naar het Middellandse Zeegebied. Daarmee, denkt Luboš Palata in Lidové noviny, komt zelfs het bestaan van het project voor een Oost-Europees partnerschap in gevaar. Dat blijkt alleen al uit het feit dat EU-voorzitter Hongarije de top over het partnerschap die op 27 mei in het kasteel van Gödöllő, niet ver van Budapest, gehouden moest worden, eenvoudigweg heeft geannuleerd. Op dezelfde dag heeft Nicolas Sarkozy namelijk een bijeenkomst gepland van de G8, die momenteel wordt voorgezeten door Frankrijk. Overigens kan deze annulering "volgens welingelichte bronnen verklaard worden door een zekere schaamte over de ontwikkeling van de politieke situatie in de Oost-Europese landen" (Azerbeidzjan, Wit-Rusland, Armenië, Georgië en Moldavië), waarvan de regimes nog steeds worden beschouwd als te autoritair of te onbetrouwbaar. "De aandacht van West-Europa is inmiddels volledig gericht op Noord-Afrika", stelt Petr Mareš, de Tsjechische ambassadeur voor het Oost-Europese partnerschap, in het Tsjechische dagblad. Hij benadrukt dat de EU in het kader van de Unie voor het Middellandse Zeegebied stevig geïnvesteerd heeft in deze regio, ten nadele van het partnerschap. Een partnerschap dat, in het licht van de ontwikkelingen van de situatie in het Middellandse Zeegebied, volgens Mareš wel eens niet zou kunnen doorgaan.
