Wat de eurozone van Afrika kan leren

Het is inmiddels kristalhelder dat de problemen van de Griekse economie – en de eurozone – niet zijn en niet kunnen worden opgelost door grootschalige noodfinanciering van de ECB en het IMF. De Griekse regering moet bezuinigingsmaatregelen doorvoeren die leiden tot een drastische inkomensverlaging en een daling van de werkgelegenheid, niet alleen nu maar zelfs in de nabije toekomst. Hiermee zullen de huidige onevenwichtigheden echter niet worden rechtgezet maar juist worden versterkt.

De Afrikaanse landen met een hoge schuldenlast (de zogeheten HIPCs: arme landen met zeer grote schuldenlasten) kunnen de Grieken nog wel een aantal lesjes leren over dit proces. Zo kunnen zij hun precies uitleggen hoe de deflatoire maatregelen die aan regeringen worden opgelegd, ertoe leiden dat de economische activiteiten in een neerwaartse spiraal terechtkomen waarmee bestaande capaciteiten worden vernietigd en mogelijkheden voor toekomstige groei in de kiem worden gesmoord met als gevolg dat een groot deel van de bevolking in een breekbaar en onzeker materieel bestaan terechtkomt.

Fundamenteel onhoudbaar

Zij kunnen ook vertellen waarom deze aanpak fundamenteel onhoudbaar is: de schulden kunnen door de daling van het BNP alleen nog maar moeilijker worden afgelost. Deze schulden stapelen zich niet alleen op, maar worden zelfs hoger door de onbetaalde rente die steeds wordt toegevoegd aan de basisrente en vervolgens aan de opgebouwde schuld met rente, zodat de schuldenlast van het land alleen maar toeneemt, zonder verse toestroom.

Zij kunnen ook vertellen hoe er uiteindelijk geen alternatief is voor herstructurering van de schulden, omdat het probleem alleen maar in orde en grootte zal toenemen, zelfs met (en deels vanwege) de striktst mogelijke bezuinigingsmaatregelen. Zij kunnen vertellen over hun eigen ervaring van diverse verloren decennia van economische regressie, die hadden kunnen worden voorkomen als de herstructurering van de schulden veel eerder had plaatsgevonden en een andere beleidskoers voor economisch herstel was gevaren.

Uit deze ervaring zou zich een duidelijke les moeten aftekenen: namelijk dat er geen andere optie is dan een vérgaande herstructurering van de Griekse schulden en een verlies voor de internationale kredietverleners die zelf geen zorgvuldigheid hebben betracht bij het verschaffen van kapitaal. Als het nu niet gebeurt, moet het in ieder geval op een bepaald moment in de toekomst gebeuren, na een golf van materiële misère in Griekenland.

Flinke aderlating

Waarom wordt een dergelijke duidelijke conclusie nooit uitgesproken? Als er een herstructurering van de Griekse schuldenlast plaatsvindt, betekent dat een flinke aderlating voor de Duitse en Franse banken, die tijdens de boom veel krediet hebben verschaft en zo hebben bijgedragen aan het ontstaan van onevenwichtigheden waardoor de Griekse economie zich minder concurrerend heeft ontwikkeld dan bijvoorbeeld die van Duitsland.

Dat verlies mag blijkbaar niet plaatsvinden, dus de last van aanpassing komt volledig op de schouders van de Griekse bevolking te liggen, en wel generaties lang. Dit proces is op de lange termijn uiteraard onhoudbaar. Het wordt erger. Andere landen waarvan wordt aangenomen dat zij mogelijk te kampen hebben met dezelfde problemen als Griekenland, beginnen al met het doorvoeren van bezuinigingsmaatregelen en macro-economisch afslankingsbeleid waarmee het wankele economische herstel wordt ondermijnd en de volgende recessie wordt ingeluid of zelfs versterkt.

Spanje heeft onlangs aangekondigd niet alleen zijn monetair beleid te zullen aanscherpen, maar ook fiscale bezuinigingsmaatregelen te zullen treffen, zoals het terugdringen van de ambtenarensalarissen, pensioenen en nog veel meer. Dit is buitengewoon opmerkelijk, omdat Spanje tot twee jaar geleden nog te maken had met een fiscaal overschot en de recente tekorten volledig zijn toe te schrijven aan de crisis.

Eenvoudig niet haalbaar

Ierland ondergaat reeds het meest extreme deflatiepakket: het BNP zal aanzienlijk dalen en er wordt flink gesneden in de overheidsuitgaven op allerlei gebieden, van de fysieke infrastructuur tot onderwijs. De Baltische landen, niet alleen Letland, dat een IMF-programma heeft, maar ook Estland, waar de klappen door de eigen regering zijn uitgedeeld, hebben door de strenge bezuinigingspakketten te maken met een drastische inkomensval, een enorme daling van de werkgelegenheid en loonsverlagingen. In Roemenië is de politie zelfs de straat opgegaan om tegen de loonsverlagingen te protesteren. In Groot-Brittannië heeft de nieuwe regering het al over maatregelen om het tekort terug te dringen door de uitgaven drastisch in te perken en de indirecte belastingen te verhogen.

Al deze landen hopen dat zij de problemen door exportwel te boven zullen komen, maar dat is eenvoudigweg niet haalbaar omdat die aanname niet klopt. Dus deze landen, en daarmee de rest van Europa, veroordelen zichzelf tot een periode van stagnatie of een terugval in inkomen, met alle economische en maatschappelijke problemen van dien.