Nieuws Verenigd Koninkrijk
David Cameron op een lagere school in Calverton, England. Mei 2010.

Zonder ondersteuning geen Big Society

David Cameron heeft een stokpaardje: hij wil dat overheidstaken worden vervangen door initiatieven binnen plaatselijke gemeenschappen. Als je snijdt in de overheidsuitgaven, tast je echter ook de grondslagen van het maatschappelijk middenveld aan.

Gepubliceerd op 16 februari 2011 om 16:35
David Cameron op een lagere school in Calverton, England. Mei 2010.

Negen maanden na zijn aantreden als premier beginnen de bezuinigingen van 96,7 miljard euro effect te sorteren. Het bikkelharde fiscale experiment – een beperking van de uitgaven zoals geen enkele andere grote economie heeft doorgevoerd – is door haviken van over de hele wereld toegejuicht, van het Internationaal Monetair Fonds tot de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling.

Maar in The Bell, een pub in Camerons achtertuin, borrelt beleefde woede. Hoe dat komt? De openbare bibliotheek in Charlbury dreigt te worden gesloten. De bibliotheek is gevestigd in een pand met dubbele gevel opgetrokken uit de gele Cotswold-stenen die typerend zijn voor de stadjes en dorpen van Witney, het kiesdistrict van de premier.

Rosalind Scott, een voormalig maatschappelijk werkster, is 69 jaar, draagt een bril en heeft een bordeauxrood jasje aan. Zij is net zo fel gekant tegen de bezuinigingsplannen van Cameron als de studenten die vorig jaar in het centrum van Londen chaos veroorzaakten, toen zij in het geweer kwamen tegen de ingrepen in het budget voor de universiteiten.

"De bibliotheek is van wezenlijk belang voor onze gemeenschap", zegt ze. "Met het verdwijnen van een bibliotheek verdwijnt er een plek waar mensen elkaar ontmoeten." Op 12 februari organiseerde mevrouw Scott een protestbijeenkomst waar tweehonderd mensen op af kwamen. Zulke evenementen worden in het hele land georganiseerd, nu Cameron zijn plan A doorzet (volgens hem is er geen plan B) om het tekort binnen vier jaar tot 4,8 procent van het nationale inkomen terug te dringen.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Tegengif voor de krimpende overheid

De protesten in het marktstadje Charlbury zijn geen goed teken voor Cameron, en dat niet alleen omdat zij het begin markeren van een vermoedelijk wijdverbreid protest tegen de bezuinigingen onder de Britse middenklasse, de traditionele achterban van de Conservatieve Partij. Zij betekenen ook een rechtstreekse confrontatie met het tegengif voor de krimpende overheid, waarvan de minister-president zo hoog opgeeft: de 'Big Society'.

Verscheidene jaren heeft de premier geprobeerd het land te winnen voor zijn passie: een Groot-Brittannië dat gebaseerd is op de 'kleine pelotons' van Edmund Burke. In zijn visie nemen groepen vrijwilligers, lokale initiatiefnemers in de stijl van Obama, maatschappelijke ondernemingen en charitatieve instellingen dienstverlenende taken van de terugtredende overheid over, zoals bibliotheken, bosbeheer en openbare toiletten.

Cameron weet echter dat dit idee het grote publiek niet aanspreekt. Hij trachtte de Big Society tot het centrale thema van de verkiezingscampagne van vorig jaar te maken, maar liet dat plan stilletjes varen nadat uit peilingen was gebleken dat de kiezers bepaald niet onder de indruk waren.

Zelfs sommige van zijn eigen conservatieve parlementsleden hebben ernstige twijfels bij het concept. "Het idee van de Big Society brengt alleen maar een heleboel cynisme teweeg – het publiek beschouwt het als een dekmantel voor de bezuinigingen", klaagt een van hen. "Wij proberen er leven in te blazen, maar de patiënt komt niet bij kennis." De scepsis reikt tot in het hart van de regering. Ambtenaren hebben het concept de bijnaam 'BS' [staat voor Big Society maar ook voor Bullshit] gegeven.

"Beledigend concept"

"Ik vind de Big Society een beledigend concept", zegt Barbara Allison, een gepensioneerde financieel medewerkster. Volgens haar zijn er in Charlbury al 54 plaatselijke organisaties die zich voor de gemeenschap inzetten, bijvoorbeeld door maaltijden aan huis te bezorgen. "Wij steken al ongelofelijk veel tijd in goede doelen en vrijwilligerswerk. Ik ben een van de exploitanten van het Charlbury Museum. Doe ik niet genoeg? Gaat David Cameron zich aanmelden als vrijwilliger?"

Sinds de jaren twintig is de aanslag op het gezinsinkomen nog nooit zo groot geweest. Volgens sommigen maken de Britten zich daarom meer zorgen over hoe ze de eindjes aan elkaar moeten knopen dan over hoe ze in hun vrije tijd de gaten kunnen opvullen die door het snijden in de overheidsuitgaven zijn ontstaan.

Camerons geloof in de Big Society zal de komende maanden het zwaarst op de proef worden gesteld, wanneer de gevolgen van het bezuinigingsprogramma voelbaar beginnen te worden. De confrontatie met studenten eind 2010 in verband met de mogelijke verdriedubbeling van de collegegelden vormde slechts het begin; de tweede golf zal zich aandienen wanneer gemeentebesturen diensten gaan sluiten waarvan veel mensen afhankelijk zijn.

Het gemeentebestuur van Liverpool heeft zich teruggetrokken uit een proef met het nieuwe beleid. Het bestuur beweert er niet mee uit de voeten te kunnen, omdat het tegelijkertijd 119,4 miljoen euro op subsidies aan lokale organisaties moet beknibbelen. Directeuren van charitatieve instellingen, plaatselijke leiders en vakbondsfunctionarissen staan in de rij om de premier te vertellen dat door de overheidsbezuinigingen op gemeentelijke uitgaven de Big Society mogelijk van meet af aan ten dode gedoemd is.

Openbare toiletten in Manchester sluiten een voor een

De publieke onrust neemt toe nu gemeentebesturen bezuinigingen gaan doorvoeren. Vorige week besloot het gemeentebestuur van Manchester alle openbare toiletten te sluiten, op één na. Volgens de tot nu toe vrij onbekende British Toilet Association past dit in een trend: in het hele land zouden duizend van zulke voorzieningen verdwijnen. De stad gaat verder drie recreatiecentra, twee zwembaden en vijf bibliotheken sluiten. De exploitatie van de jongerencentra wordt overgedragen aan 'externe partners'; ook hier ligt sluiting op de loer.

De Big Society kan niet floreren zonder effectieve ondersteuning van de overheid (in vier jaar wordt de belangrijkste subsidie aan gemeenten met 27 procent teruggebracht), zo luidt het verwijt. Volgende week zal Cameron nogmaals proberen zijn idee aan de man te brengen. Hij heeft een 'goed verhaal' nodig waaruit blijkt dat zijn regering ook een zorgzame kant heeft. Hij zal benadrukken dat de Big Society naadloos aansluit op de intuïtie van de Britten en dat zelfhulp en liefdadigheid stroken met het traditionele gedachtegoed van de Tories. Het zal een harde dobber worden.

Op dit moment wordt Cameron in het defensief gedrongen, met name als het gaat om zijn voornemen om staatsbossen af te stoten. Behalve plannen voor een bredere privatisering ligt er een voorstel op tafel om een stuk bosgrond aan gemeenten te verkopen. Dat heeft een coalitie van bisschoppen, parlementariërs en burgers uit de middenklasse, die tegen de verkoop zijn, echter niet gerustgesteld..

Liz Searle, gepensioneerd bureaumanager, belichaamt Camerons visie van de Big Society in actie in de lommerrijke gebieden van Groot-Brittannië: zij is ledensecretaris van Friends of Chopwell Wood, een vrijwilligersorganisatie die 360 hectare bosgrond bij Gateshead in het noordoosten van Engeland beheert.

Ondanks geruchten dat de regering op haar schreden terugkeert, verwacht zij dat er zondag duizend mensen tegen de verkoop van bossen zullen demonstreren. Zij gaan het argument aanvoeren dat in het hele land wordt gebruikt, namelijk dat de Big Society alleen kan werken als de staat daarbij ondersteuning biedt. "Om onze taken naar behoren te verrichten, hebben we voltijds personeel nodig. We kunnen niet zonder de hulp van de Forestry Commission [Britse Staatsbosbeheer]", zegt ze. "We blijven druk op de ketel houden."

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp