Wybierz język
Jednym ze stereotypów polityki europejskiej jest „czarny” wizerunek Bałkanów: południowo-wschodniej „beczki prochu”, ponurej mieszaniny sprzecznych nacjonalizmów, nietolerancji i przemocy; jest też Kosowo, gospodarcza atrofia, fundamentalizm, itd. Wszystkie brzydkie cechy doby przednowoczesnej, totalitaryzmu, nieeuropejskości zdają się składać na obraz tego umęczonego regionu wyrastającego podstępnie na obrzeżach zachodniej cywilizacji.
Trudno jest orzec, co jest kosztowniejsze z punktu widzenia krajów rozwiniętych – postarać się doprowadzić do integracji gospodarczej zapóźnionego regionu, by ustrzec się przed skutkami jego niedorozwoju, czy też pozostawić region samemu sobie, skazując się na pokaźne wydatki wojskowe, gdyby dochodziło do kryzysów, przy takiej postawie bardzo możliwych.
Niektóre kraje bałkańskie, zmęczone przypisywanym im wizerunkiem, próbują się uwolnić od tak geograficznie kojarzonej przynależności. Chorwacja i Słowenia usiłują się wślizgnąć do grona krajów środkowoeuropejskich. Rumunia, leżąca na północ od Dunaju, występuje niekiedy, może i częściowo zasadnie, w roli regionalnego „arbitra” i sama sytuuje się poza tym regionem.
Ofiara niewdzięcznego Zachodu
Inne państwa, nie mogąc się posłużyć żadnym w miarę wiarygodnym argumentem przemawiającym na rzecz ich „niebałkańskości”, szukają ratunku w budowaniu swoistej utopii – bałkańskiego „cudu”. W miejsce ponurego obrazu pojawia się radosna wizja: Bałkany są kolebką Europy (i źródłem jej nazwy, wymyślonej przez Greków), Bałkany są solą europejskiej ziemi, opoką jej autentyczności i tradycji. Pojawiają się odwołania do antycznej Grecji i Bizancjum. Do wielkich cnót założycielskich dodaje się pierwiastek męczeństwa. Bałkany są ofiarą zachodniej polityki, kozłem ofiarnym, chłopcem do bicia niewdzięcznej cywilizacji Zachodu, która przecież trwa wyłącznie dzięki „przedmurzu” na granicy z Orientem.
Duma, jaką czerpiemy z przynależności do świata bałkańskiego, nie oznacza złagodzenia ciągłych napięć nękających region. Każdy z położonych tu krajów uważa się za „prawdziwe” serce Bałkanów. Toczy się zażarta walka o przywództwo, trwa szaleństwo tożsamościowej próżności, czasem pełne patosu, czasem śmieszności.
Brak zrozumienia i cierpliwości
Nie upraszcza sprawy stosunek Unii Europejskiej do tej części kontynentu. Chciałaby być życzliwa, sprawiedliwa, „politycznie poprawna”, ale często poprzestaje na dokonywaniu czysto ilościowych analiz, na uleganiu przesądom i na pouczeniach. Bruksela nie ma czasu na to, by spróbować ten świat zrozumieć ani cierpliwości, by go wysłuchać. Popada bądź w przesadny paternalizm („wiemy lepiej niż wy, czego wam trzeba”), bądź w pełną uszanowania, uprzejmość przynoszącą skutek odwrotny do zamierzonego („Nie chcemy was pouczać, nie mamy prawa czegokolwiek wam narzucać”). Pierwsza postawa drażni miejscową dumę, druga skłania do jałowego samozadowolenia. Jak widać, równie trudno jest komuś pomagać, jak przyjmować czyjąś pomoc.
„Trzon” Europy nie potrafi jeszcze zastąpić schematycznego myślenia o Bałkanach, pejoratywnego ładunku ukrytego w tej geograficznej nazwie, pogłębioną wiedzą o regionie. Jeśli chcemy go „ocalić” tylko po to, by uchronić się przed możliwymi „granicznymi” komplikacjami, nigdy się nie dowiemy, co tak naprawdę ratujemy. Należy więc zadać sobie pytanie: dlaczego kraje te zasługują na ratunek, jakie europejskie wartości zanikłyby w wyniku porażki arbitralnej polityki wobec regionu. Bez tego rodzaju spojrzenia Bałkany będą nadal – jak to ktoś określił – „piekłem wybrukowanym złymi intencjami wielkich mocarstw”.
Wybory
Nasa Stranka – partia, która opowiada się za państwem wieloetnicznym
Trzech twórców – Dano Tanovic, laureat Oscara za zrealizowany w 2001 r. film „Ziemia niczyja”, Dino Mustfic, reżyser teatralny, i Pedla Kojovic, były operator agencji Reuters, założyli w lutym 2008 r. w Sarajewie „wieloetniczną” partię polityczną Nasa Stranka (Nasza Partia). „W Bośni i Hercegowinie wciąż boleśnie dotkniętej wojenną spuścizną, podzielonej nacjonalizmami, zżeranej korupcją i strachem przed przyszłością” piętnują „’ograbianie’ kraju przez nacjonalistów, tak muzułmańskich, jak serbskich i chorwackich i oburzają się na ‘apatię’ młodego pokolenia”, pisze w długim, poświęconym im reportażu Le Monde.
Do partii, której szefem jest Bojan Bajic, dołączyła w kolejnych latach „grupa buntowników wywodzących się z NGO-sów i stowarzyszeń obrony praw człowieka podzielających antynacjonalistyczne przekonania założycieli i ich awersję do zżerającej kraj korupcji”, pisze dalej dziennik
Nasa Stranka odnosi swój pierwszy sukces w wyborach samorządowych 2008 r. Ermin Hajder, bośniacki muzułmanin, obejmuje merostwo w Bosanskim Petrovacu [zachodnia część kraju, 5 000 mieszkańców] między innymi dzięki głosom młodych ludzi i miejscowej społeczności serbskiej. Co więcej, nowo powstały ruch zdobywa na tyle dużo mandatów w radzie miejskiej Sarajewa, że umożliwia Partii Socjaldemokratycznej (SDP), też wieloetnicznej i proeuropejskiej, wygranie walki o stołeczne merostwo z muzułmańskimi nacjonalistami.
Przed zbliżającymi się wyborami powszechnymi rozpisanymi na 3 października, partia stworzyła w Republice Serbskiej „koalicję z jedynym antynacjonalistycznym ruchem serbskim – Nową Partią Socjalistyczną (NSP) Zdravko Krsmanovica, mera miasta Foča”. Nie zgłosi wprawdzie kandydata na fotel prezydenta, ale ma nadzieję wejść do trzech zgromadzeń (Bośni i Hercegowiny i dwóch pozostałych „jednostek”) oraz do rad kantonalnych. „W kraju, w którym obywatele są pozbawieni złudzeń, a wyborcy niechętnie chodzą do urn (…) Nasa Stranka wierzy w cud, w jakieś przebudzenie”, podsumowuje Le Monde.
