Wybierz język
W tym tygodniu ukazała się książka autorstwa dziennikarzy Ralfa Georga Reutha oraz Günthera Lachmanna „Pierwsze życie Angeli M.”, która rzuca nowe światło na stosunek jej bohaterki do dyktatury NRD.
Chociaż Angela Merkel zapewnia, że w sercu zawsze potępiała system SED (Socjalistycznej Partii Jedności Niemiec), autorzy rzeczonej książki są innego zdania. Twierdzą, iż są w stanie udowodnić, że rola Merkel w dobie NRD oraz zjednoczenia była o wiele bardziej złożona i mniej chwalebna, niż głosi legenda.
Według tejże legendy Angela Merkel, nieskażona ideologiczną indoktrynacją, opowiadała się za demokracją na wzór RFN i przetrwała lata NRD na duchowym wygnaniu. Wynika to przede wszystkim z wyobrażenia, iż Angela Merkel – córka pastora – nie uległa pokusom i iluzjom doktryny socjalistycznej. Dokładniejsza analiza sytuacji rzuca jednak inne światło na ewangelickich teologów, w tym ojca Angeli Merkel, oraz ich uwikłanie w system Wschodnich Niemiec.
Siedem tez głównych
Dzisiejsza pani kanclerz przyszła na świat 17 lipca 1954 r. w Hamburgu jako Angela Kasner. Jej ojciec, pastor Horst Kasner, [który w tym samym roku przeniósł się wraz z rodziną do radzieckiej strefy okupacyjnej,] należał do kręgu teologów, którymi chciała posłużyć się władza NRD, aby przeforsować swoją koncepcję polityki i Kościoła. Teologowie ci widzieli w socjalizmie prawdziwą alternatywę dla zachodniego kapitalizmu i to oni utworzyli w Pradze w 1958 r. Chrześcijańską Konferencję Pokojową.
Kasner nie tylko przyjechał na tę konferencję, ale również brał udział w spotkaniach organizacji „Weißenseer Arbeitskreis”. Jej przewodniczący, członek Chrześcijańskiej Konferencji Pokojowej Hanfried Müller, utrzymywał natomiast kontakty z biurem politycznym SED.
Konferencja Wschodnia Kościołów Ewangelickich w NRD w 1961 r., w samym środku zimnej wojny, stwierdziła w porozumieniu z Niemieckim Kościołem Ewangelickim, że chrześcijanie nie mogą przyjąć twierdzenia o jedynej słuszności panującej ideologii. Wtedy też organizacja „Weißenseer Arbeitskreis” wypracowała przeciwne stanowisko. Jej „Siedem tez o wolności Kościoła w posłudze” uczyniło współpracę z „antyfaszystowską władzą państwową” obowiązkiem każdego chrześcijanina. Wymienione „Siedem tez…” może uchodzić za ideologiczną podstawę koncepcji Kościoła w socjalizmie. Przez te lata ojciec Angeli Merkel stał po stronie partii SED.
Pilna pionierka
Od 1970 r. Kasner dystansował się od oficjalnej linii partyjnej. Jednocześnie Angela Merkel wychowywała się w domu, w którym polityka i teologia przeplatały się, a kwestie polityczne pozostawały nierozerwalnie związane z ideałem socjalistycznym. Angela Merkel należała do 10% uczniów swojego rocznika, którym pozwolono uczęszczać do liceum.
W przeciwieństwie do innych dzieci pastorów nie unikała uczestnictwa w masowych organizacjach działających w NRD. Co więcej, wstąpiła do Młodych Pionierów. Później została zastępcą sekretarza FDJ (Wolnej Młodzieży Niemieckiej) w swojej szkole. Dzięki bliskim kontaktom Angeli Merkel i jej ojca ze strukturami systemowymi przyszła kanclerz mogła zdać maturę.
Następnie studiowała fizykę na Uniwersytecie im. Karola Marksa w Lipsku. Ten, komu udało się tam dostać, mógł liczyć na pewną karierę naukową – tym bardziej, jeśli – podobnie jak Angela Merkel – kontynuował działalność w FDJ. Właśnie na uczelni w Lipsku Angela Merkel po raz pierwszy zetknęła się ze środowiskami opowiadającymi się za zreformowanym komunizmem.
W 1981 r. awansowała na stanowisko sekretarza ds. agitacji i propagandy w Centralnym Instytucie Chemii Fizycznej przy Akademii Nauk w Berlinie, który był dość duży i liczył ponad 600 pracowników. Merkel jednak nie przyznaje się do piastowania tego stanowiska. W tomie wywiadów „Moja droga” z 2005 r. kwestię tę komentuje tak: „Agitacja i propaganda? Nie pamiętam, abym w jakikolwiek sposób agitowała. Byłam odpowiedzialna za aspekty kulturowe”.
W 1989 r. [ojciec Angeli Merkel zorganizował] w kolegium teologicznym spotkanie fizyków z NRD na temat: „Czym jest człowiek”. Właściwie najchętniej widziałby on Merkel w szeregach SPD, jednak jego wpływ na najstarszą córkę nie był już tak silny. Angela zdecydowała się na nowo utworzony Przełom Demokratyczny (DA).
Jednakże wbrew temu, co twierdzi, nie przystąpiła do tego ugrupowania dopiero w grudniu, kiedy zjednoczenie Niemiec było już wpisane w program DA. Wiele wskazuje na to, że Angela Merkel początkowo opowiadała się za socjalizmem demokratycznym w niepodległej NRD, jednak ostatecznie jako członek zarządu DA przynależała do Sojuszu dla Niemiec, który za sprawą Helmuta Kohla wygrał wybory w marcu 1990 r.
Stworzona do wyższych celów
Pierwszym człowiekiem w NRD został wtedy Lothar de Maizière. Syn niegdysiejszego sojusznika Kasnera, Clemensa de Maizière, powołał Angelę Merkel na stanowisko zastępcy rzecznika rządu. Jej zasługi zostały bardzo szybko docenione. Według Neue Deutschland Angela Merkel „dzięki inteligencji i sumienności wypracowała sobie opinię osoby stworzonej do wyższych celów”. Kiedy DA zyskał na znaczeniu w CDU, de Maizière oraz jego sekretarz stanu Günther Krause skierowali na Angelę Merkel uwagę Helmuta Kohla. On również był zachwycony córką pastora.
Książka przedstawia wcześniej nieznane, ciekawe aspekty biografii kanclerz Niemiec i je precyzuje. Nie zawiera ona jednak przełomowych odkryć dotyczących jej życia, które mogłyby całkowicie przewartościować rolę, jaką odgrywała ona w NRD. Czytając o „pierwszym życiu” Merkel, odnajdujemy przykłady znajomej chłodnej kalkulacji i pragmatycznego podejścia.
Już za czasów NRD, nie widząc innego wyjścia, pracowała w obrębie istniejących struktur oraz współpracowała z nimi. Nie robiła tego jednak z zamiłowania do panującego systemu, a jedynie z chęci rozwoju własnej kariery. Po tym, jak struktury NRD okazały się przestarzałe, Angela Merkel z podobnym zapałem odnalazła dla siebie miejsce w RFN.
