Kies een taal
Op het eerste gezicht hebben Griekse, Franse en Italiaanse stakers niks met elkaar te maken. De ene maakt zich druk over zijn koopkracht, de ander wil het recht om te stoppen met werken op zijn 60ste behouden en de derde vreest voor zijn baan. Toch hebben de demonstranten uit de verschillende landen wel wat gemeen: ze hebben het gevoel dat zij de rekening van de bankencrisis moeten betalen. Europese landen buitelen over elkaar heen om bezuinigingsplannen aan te kondigen. Er wordt in meerdere landen gesproken over loonbevriezingen, verhoging van de pensioenleeftijd, versobering van de uitkeringen en flexibilisering van het ontslagrecht. Het is de vraag hoe de vakbonden daarmee om zullen gaan. Vooralsnog wordt er wel gestaakt, maar tot nu toe met weinig resultaat. “Het is simpelweg nog te vroeg voor harde acties”, zegt arbeidsmarktspecialist Ton Wilthagen van de Universiteit van Tilburg. Op Griekenland en Spanje na, is het nog onduidelijk wat de begrotingscrisis voor werknemers gaat betekenen. “*Je neemt geen intelligente positie in als je bij voorbaat al gaat staken*”.
Stakingen zijn gematigd om rechts niet aan de macht te helpen
“In landen als Spanje, Portugal en Griekenland speelt bovendien de angst voor een nationaal faillissement een belangrijke rol. Daardoor is de bereidheid om in het geweer te komen tegen de maatregelen laag”, aldus Anton Hemerijck, hoogleraar Institutionele beleidsanalyse aan de Vrije Universiteit. Daar komt bij dat in Griekenland en Spanje linkse regeringen aan de macht zijn. “*Z*e willen de kans niet vergroten dat de rechtse partijen de macht overnemen bij de volgende verkiezingen”.“Het grootste gevaar voor het slagen van de maatregelen in Zuid-Europa, is dat Noord-Europa nu in paniek zo hard gaat bezuinigen dat er geen perspectief meer is voor groei. De zuidelijke landen zijn voor economische herstel afhankelijk van het Noorden. In zo’n geval zouden we ons nu weleens in de stilte voor de storm kunnen bevinden.”
Hoezo?, zegt Catelene Passchier verbaasd. De Nederlandse is bestuurslid van de Europese koepel van vakorganisaties. Wat haar betreft is de storm allang begonnen. Volgens haar is het zonneklaar dat de gewone Europese man of vrouw de maatregelen niet zonder meer pikt. “Ze hebben het gevoel dat zij de prijs van de bankencrisis moeten betalen.” Als de regeringen dit gevoel onder de bevolking blijven negeren, voorziet zij een "nog hetere herfst". De Rotterdamse hoogleraar sociologie Romke van der Veen herkent de hand van Brussel in de gematigde opstelling van de Zuid-Europese bonden. “*De Europese Unie is al tien jaar bezig om het beleid beter op de sociale partners af te stemmen. Lange tijd was het in het zuiden van Europa gebruikelijk om eerst te staken, en dan pas te gaan praten*”. Toch hebben de zuidelijke landen nog lang geen overlegcultuur zoals Nederland, vindt hij. Kijk maar naar de bloedige protesten in Griekenland begin mei.
Een Spaanse werknemer voelt niet de bezuinigingen van Athene
“De bonden moeten samenwerken in Europa, samen een vuist maken en solidair zijn met elkaar.”. Zo vindt ze dat er op Europees niveau moet worden aangedrongen op versoepeling van de kredietvoorwaarden voor Griekenland. “De bezuinigingen gaan ten koste van de sociale voorzieningen en de mogelijkheden voor economisch herstel. Je moet je wel bedenken dat dit land nog niet zo lang weer een democratie is. Het is in ieders belang dat deze democratie het ook overleeft.” Maar hoe verkoop je dit verhaal aan de achterban? Een Spaanse werknemer voelt de bezuinigingen van Madrid, niet die van Athene. “Uiteindelijk kiezen de meeste bonden toch voor het belang van de eigen achterban”, zegt stakingsdeskundige Sjaak van der Velden. Op 29 september hebben de vakbonden een Europese actiedag afgekondigd. Hoe deze dag ingevuld zal worden is nog niet bekend. “De zomer is een slechte tijd om te staken”, zegt Van der Velden. “Dus dat het nu rustig is heeft geen voorspellende waarde.”
In theorie kan Europa worden platgelegd door de bonden, denkt Anton Hemerijck. Maar die kans acht hij niet erg groot. “Het wordt echt niet meer zo heftig als in de jaren tachtig, toen de Britse mijnwerkers botsten met Thatcher. Toen was de vakbeweging nog een echte klassenbeweging”. Toch waarschuwt hij de politiek zich niet te vroeg rijk te rekenen. “Tot nu toe is nog geen regering erin geslaagd de pijn van de crisis eerlijk te verdelen.” Volgens Hemerijck kan dit de onvrede alleen maar doen toenemen. “Als de ambtenaren- en industriebonden gezamenlijk écht in beweging komen, kunnen ze een grote chaos veroorzaken. Theoretisch is het dan niet ondenkbaar dat sommige Zuid-Europese landen en de euro alsnog onderuit gaan.”
